Inleiding en context
Maandag 22 juni 2020. Ja alweer een nieuwe week en alweer nieuwe kansen. Een aantal maanden geleden stuurde ik jullie ´kennisparel´ (14) Slachtofferschap van werknemers met een publieke taak binnen de gezondheidszorg: een onderzoeksynthese. Vandaag een Nederlands artikel gepubliceerd door het CBS over ´Psychisch belastend werk naar beroep´. Slachtofferschap van werknemers is in Nederland en daarbuiten ongelijk verdeeld. Er zijn beroepen die in sterke mate risicovol zijn in de mate van psychisch belastend ongerief. Daaronder vallen ook intimidatie, lichamelijk geweld en pesten.
Het begrip psychosociale arbeidsbelasting (PSA) staat al geruime tijd hoog op de politieke agenda. PSA is een verzamelbegrip voor arbeidsrisico’s, die kunnen leiden tot gezondheidsklachten met een psychosociale oorzaak en arbeidsuitval. De gevolgen hiervan raken individuen, gezinnen, organisaties en de samenleving. Aspecten van een hoge PSA zijn onder andere hoge werkdruk en ongewenst gedrag, zoals agressie en geweld, pesten, seksuele intimidatie en discriminatie. Werknemers kunnen last hebben van ongewenst gedrag door externe relaties, zoals klanten, leerlingen, cliënten, patiënten en dergelijke (extern ongewenst gedrag), maar ook door collega’s of leidinggevenden (intern ongewenst gedrag). Intern ongewenst gedrag komt minder vaak voor dan extern ongewenst gedrag, maar blijkt meer impact te hebben op de ervaren gezondheid en het ziekteverzuim. Werk met een hoge PSA wordt ook wel psychisch belastend werk genoemd. Uit onderzoek
blijkt dat dit minstens een even belangrijke rol speelt in het optreden van gezondheidsklachten, verzuim en de mogelijkheid om tot het 65ste levensjaar door te kunnen werken als fysiek belastend werk.
In het bijgesloten artikel worden drie aspecten van psychisch belastend werk onderscheiden:
1. emotioneel belastend werk,
2. ongewenst gedrag (ongewenste seksuele aandacht, intimidatie, lichamelijk geweld en
pesten) op de werkvloer,
3. werk met een hoge werkdruk.
Bron
Pleijers, Astrid (2020). Psychisch belastend werk naar beroep. CBS Statistische Trends, pp. 1-28.https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2020/14/psychisch-belastend-werk-naar-beroep
Samenvatting
In dit artikel in de CBS-reeks Statistische Trends is de psychische belasting naar beroepsniveau en beroepsgroep voor werknemers van 15 tot 75 jaar in 2018 in kaart gebracht. Hoe ervaren werknemers de emotionele belasting van hun werk per beroepsniveau en beroepsgroep? Hoe zit het met ongewenst gedrag door klanten, collega’s en/of leidinggevenden op de werkvloer? En in hoeverre moet er vaak of altijd extra hard gewerkt worden?
Psychisch belastend werk kan leiden tot gezondheidsklachten, verzuim en voortijdige beëindiging van de beroepsloopbaan. De psychische arbeidsbelasting kan worden afgemeten aan de emotionele belasting van het werk, het vóórkomen van ongewenst gedrag op de werkvloer (zoals seksuele aandacht, intimidatie, lichamelijk geweld en pesten) en de werkdruk. Vooral artsen scoren naar verhouding hoog op deze aspecten. Hun werk is niet alleen emotioneel belastend, ook hebben ze relatief vaak te maken met ongewenst gedrag door patiënten of andere externen en moeten ze veelvuldig extra hard werken. Daarna volgen maatschappelijk werkers, werknemers bij de politie en brandweer, gespecialiseerd verpleegkundigen, en sociaal werkers en groeps- en woonbegeleiders. Daarnaast maken ook psychologen, docenten, verpleegkundigen (mbo), beveiligingspersoneel en bus- en trambestuurders deel uit van deze top 10.
Afsluitend
Werknemers in hogere beroepsniveaus zeggen hun werk vaker als emotioneel belastend te beschouwen dan werknemers in lagere beroepsniveaus, terwijl ongewenst gedrag op het werk, zoals seksueel ongewenst gedrag, intimidatie of pesten door klanten of collega’s, in alle beroepsniveaus voorkomt. Vooral werknemers met een beroep in de gezondheidszorg of in het onderwijs, zoals psychologen, verpleegkundigen, leerkrachten basisonderwijs en docenten in het voortgezet onderwijs, blijken hun werk als emotioneel belastend te ervaren. Daarnaast vinden ook werknemers bij de politie en brandweer hun werk relatief vaak emotioneel veeleisend. Deze bevindingen zijn in overeenstemming met eerder onderzoek. In de afgelopen vier jaar is er sprake van een toegenomen emotionele belasting onder gespecialiseerd verpleegkundigen, psychologen en sociologen en maatschappelijk werkers. Bij leerkrachten basisonderwijs is het percentage dat zich vaak of altijd emotioneel betrokken voelt bij het werk in de periode 2014–2018 voortdurend het hoogst van alle beroepsgroepen. Slachtofferschap van werknemers met een publieke taak zal hopelijk ook de komende jaren hoog op de politieke agenda blijven staan. Op basis van de gepresenteerde gegevens blijkt dat er daadwerkelijk sprake is van een risicovolle situatie op crimineel slachtofferschap.