Inleiding en context
Goede morgen allemaal op deze dinsdag 9 april 2024. Ik begin met een zonnig liedje om het voorjaar te vieren: https://www.youtube.com/watch?v=pEO8i2c_QI8 Prachtige bijbehorende beelden uit 1966. Maar nu naar de ´kennisparel´ van vandaag. Die betreft een omvangschatting van het aantal van de meest problematische georganiseerde misdaadgroeperingen in de Europese Unie en een de daarbij betrokken leden. Omvangschattingen zijn altijd hachelijke ondernemingen vanwege het schimmige en vaak ondoordringbare karakter van het fenomeen van georganiseerde misdaad.
Volgens Europol, die de omvangschatting heeft gepubliceerd, betreft het de meest gedetailleerde hedendaagse schatting naar de meest bedreigende criminele netwerken dat ooit door de betrokken Europese rechtshandhavingsorganisaties is gemaakt. Alle EU-lidstaten en verschillende partnerlanden van Europol hebben (statistische) informatie verstrekt over wat zij beschouwen als de meest bedreigende criminele netwerken die in de EU actief zijn. De door hen verstrekte gegevens zijn samengesteld volgens een specifieke methodologie en een gemeenschappelijke reeks indicatoren die met Europol zijn overeengekomen. Hierdoor kon Europol de 821 meest bedreigende criminele netwerken in de EU selecteren. De naar schatting 25.000 leden van die netwerken plegen misdaden uit winstoogmerk en zijn in staat tegelijkertijd in meerdere landen actief te zijn. Dat heeft onder meer gevolgen heeft voor de levens van miljoenen EU-burgers.
Elk van de 821 geïdentificeerde criminele netwerken is uniek. Ze variëren qua samenstelling, structuur, criminele activiteit, territoriale controle, levensduur, soorten samenwerking en een reeks andere dimensies. Dit rapport decodeert het ABCD van de meest bedreigende criminele netwerken en beoordeelt wat deze netwerken het meest bedreigend maakt: ze zijn flexibel, grenzeloos, controlerend en destructief. Met deze eerste grootschalige omvangschatting en analyse maakt Europol het onzichtbare zichtbaar en ontcijferen ze de modi operandi van Europese criminele netwerken. Het is aan de lezer om te beoordelen of deze omvangschatting hout snijdt. Trouwens, de afgelopen jaren heeft een accumulatie van onderzoek plaats gevonden naar verschillende aspecten van georganiseerde misdaad, zie dit samenvattend overzicht: https://www.researchgate.net/publication/360773928_Georganiseerde_Misdaad_Kennisparels_2020-2023_Een_overzicht_van_op_evidentie_gebaseerde_inzichten_rond_georganiseerde_misdaad
Bron
EUROPOL (April 2024). Decoding the EU´s most threatening criminal networks. Luxembourg: Publications Office of the European Union, 60 pp. https://www.europol.europa.eu/media-press/newsroom/news/europol-report-identifies-most-threatening-criminal-networks-in-eu
Summary
This report distils a wealth of information on 821 criminal networks active in the EU, gathered by Europol in the context of our regular support to criminal investigations. It is also based on a targeted data collection effort, which has granted us an unprecedented intelligence picture. Its findings represent the most detailed contemporary study on the most threatening criminal networks ever undertaken by the European law enforcement community. All EU Member States and several Europol partner countries provided intelligence on what they consider to be the most threatening criminal networks active in the EU. The data they provided followed a dedicated methodology and a common set of indicators agreed with Europol. This enabled Europol to single out the 821 most threatening criminal networks operating in the EU. Their 25 000 members commit crimes for profit and are capable of operating in multiple countries simultaneously, impacting the lives of millions of EU citizens. Each of the 821 identified criminal networks is unique. They vary in composition, structure, criminal activity, territorial control, longevity, types of cooperation and a range of other dimensions.
This report decodes the ABCD of the most threatening criminal networks and assesses what makes these networks most threatening – they are Agile, Borderless, Controlling and Destructive. This analysis of over 800 criminal networks lays the foundations for tackling and disrupting their operations. Investigating and bringing them to justice is a goal that can only be achieved through a culture of police cooperation across Europe and beyond. With this first analysis, Europol and our partners make the invisible visible and decode the inner workings of criminal networks.
This analysis can help law enforcement set out priorities on how best to combat the most threatening criminal networks. Investigations should mirror the agility and resilience of criminal networks by employing proactive and compassing approaches. They should look at not just main criminal activities, but also supporting and subsidiary activities that enable and support criminal networks to thrive for long periods of time. To counter the strong borderless aspect of criminal networks, international and interregional cooperation is needed. This can be augmented by dedicated cooperation structures and partnerships, both within the EU and with global partners.
Finally, to tackle the destructive and threatening nature of criminal networks, law enforcement should join forces with partners to build pathways that fight organised crime at its very roots and cut off criminal businesses from the fabric of our society. The collection and analysis of this comprehensive dataset of the 821 most threatening criminal networks affecting the EU is an extraordinary feat. It has provided valuable insights into the foundation of criminal networks and their threat level. Further developing the intelligence picture is a fundamental next step and goes hand-in-hand with sustained and timely information exchange.
Afsluitend
Ten slotte wat bijzondere typische omstandigheden en kenmerken van de georganiseerde misdaadmarkten in Nederland waar beleidsmatig conclusies uit getrokken moeten worden. Om meer inzicht te krijgen in de achtergrondkenmerken en dynamiek van georganiseerde misdaadmarkten werd in 1998 de eerste WODC Monitor Georganiseerde Criminaliteit gepubliceerd. Inmiddels zijn vijf edities van die Monitor gepubliceerd: https://www.wodc.nl/onderzoek-in-uitvoering/statistiek-en-monitoring/monitor-georganiseerde-criminaliteit Bij het vormgeven van beleid en de operationele praktijk is een aantal uitkomsten van primair belang. Het klassieke beeld en beeldvorming van de georganiseerde misdaad is in de loop der tijd bijgesteld. In Nederland worden geen ‘maffia-achtige, piramidale organisaties’ aangetroffen. Er is veeleer sprake van criminele netwerken die een fluïde en dynamisch karakter hebben. Soms betreft het meer omvangrijke en stabiele samenwerkingsverbanden, soms gaat het om in omvang beperkte en in organisatiegraad meer onsamenhangende groepen.
De georganiseerde misdaad heeft echter ook andere verschijningsvormen. Gedacht kan worden aan bijvoorbeeld meer lokaal opererende jeugdbendes of internationaal opererende roofbendes. Voorts is van belang dat de georganiseerde misdaad met een sterk grensoverschrijdend karakter meestal zijn wortels heeft in lokale situaties en geografische gebieden. De illegale handel moet immers vanuit bepaalde locaties worden getransporteerd en gedistribueerd dan wel zijn weg vinden naar de lokale markten. Anders gezegd: de criminogene marktplaats is vaak geografisch gebonden. De georganiseerde misdaad in Nederland is voor een belangrijk deel transitcriminaliteit. Criminele groeperingen zijn vaak betrokken bij illegale, grensoverschrijdende handel en smokkel (drugs, wapens, gestolen voertuigen, illegale immigranten, vrouwen) waarbij gebruik wordt gemaakt van dezelfde gelegenheidsstructuur die ook de legale economie faciliteert. Nederland is vooral een transitland, in behoorlijke mate een bestemmingsland en een belangrijk productieland (synthetische drugs, hennep). Niet alleen de geografische positie van Nederland en de rol als logistiek knooppunt in Europa, maar ook de sociale infrastructuur zorgt voor een ruime gelegenheidsstructuur voor georganiseerde misdaad in Nederland.
De taaiheid van het fenomeen blijkt in Nederland omvangrijk te zijn. Daarbij komt dat de bestaande sociaal maatschappelijke geconcentreerde problematiek, die als voedingsbodem dienst doet, te weinig de aandacht heeft gekregen. Daarmee reproduceert het fenomeen van georganiseerde misdaad zich zelf. Ook het beïnvloeden van de maatschappelijke voedingsbodem is dan van belang. In feite moet in de aanpak rekening worden gehouden met drie focuspunten:
I. De aard en specifieke kenmerken van de georganiseerde criminaliteit in Nederland;
II. De bijzondere gelegenheidsstructuren die Nederland kenmerkt en kansen aan de georganiseerde misdaad biedt en de sterke concentratie in lokale gebieden;
III. De lessen die getrokken kunnen worden over het daadwerkelijk samen werken met vele organisaties als één overheid tegen de georganiseerde misdaad.
De maatschappelijke effecten die op basis van deze drie focuspunten bereikt kunnen worden zijn de volgende. De maatschappelijke voedingsbodem voor georganiseerde misdaad terug dringen. Bemoeilijken en frustreren van het criminele ondernemersklimaat en de daardoor ontstane illegale markten. Het voorkomen dat er ‘’wetteloze’’ situaties ontstaan, zowel geografisch, binnen organisaties en criminele subculturen. Daarmee kan ook het vertrouwen in de overheid verder toenemen. We gaan zien hoe het de komende jaren met de aanpak van ´georganiseerde misdaad´ zal gaan. Eén ding is duidelijk, er is de afgelopen jaren bij de aanpak van het fenomeen een ´ware ondermijningsindustrie´ ontstaan. Misdaad loont in dit geval.
