Inleiding en context

Woensdag 3 februari 2021, hopelijk een wat drogere dag dan die van gisteren. Dat was wel een erg grijze brij van regen inclusief een ondoordringbaar wolkendek. Om er de moed een beetje in te houden een zonnig liedje: https://www.youtube.com/watch?v=DBaKWLoFYmQ Daar krijg je nog eens een goed warm gevoel bij. Maar nu naar meer serieuze zaken, de ´kennisparel´ van vandaag. Dat is dit keer een recent verschenen onderzoek naar kwetsbaarheden voor crimineel misbruik in het beroepsgoederenvervoer over de weg. Nederland is een cruciale logistieke draaischijf en daarmee de Gateway to Europe. Nederland, de transportsector en publieke partijen hebben baat bij een veilige, sterke en integere sector. Tegelijk kan niet anders worden geconcludeerd dat georganiseerde misdaadmarkten, in het bijzonder de drugsindustrie, (bewuste of onbewuste) facilitators nodig hebben in de bovenwereld om ondermijnende criminaliteit te plegen. De weerbaarheid voor crimineel misbruik van bedrijven en haar medewerkers staat hierdoor onder druk.

Voorts is van belang dat de georganiseerde misdaad met een sterk grensoverschrijdend karakter meestal zijn wortels heeft in lokale situaties en geografische gebieden. De illegale handel moet immers vanuit bepaalde locaties worden getransporteerd en gedistribueerd dan wel zijn weg vinden naar de lokale markten. Anders gezegd: de criminogene marktplaats is vaak geografisch gebonden. De georganiseerde misdaad in Nederland is voor een belangrijk deel transitcriminaliteit. Criminele groeperingen zijn vaak betrokken bij illegale, grensoverschrijdende handel en smokkel (drugs, wapens, gestolen voertuigen, illegale immigranten, vrouwen) waarbij gebruik wordt gemaakt van dezelfde gelegenheidsstructuur die ook de legale economie faciliteert. Nederland is vooral een transitland, in behoorlijke mate een bestemmingsland en een belangrijk productieland (synthetische drugs, hennep). Niet alleen de geografische positie van Nederland en de rol als logistiek knooppunt in Europa, maar ook de sociale infrastructuur zorgt voor een ruime gelegenheidsstructuur in Nederland. Preventieve acties liggen dan voor de hand: https://www.researchgate.net/publication/338999955_Preventieve_en_bestuurlijke_aanpak_van_georganiseerde_criminaliteit_in_Nederland_Een_multidimensionale_aanpak

De georganiseerde misdaad maakt vaak gebruik van dezelfde faciliterende infrastructuur zoals legale organisaties die gebruiken. Om te kunnen opereren op de illegale markt is het vaak noodzakelijk om gebruik te maken van aanwezige diensten van de legale markt (distributie, financiële handelingen, huisvesting, vergunningstelsels). De hoogwaardige infrastructuur van Nederland (kennisniveau, transport- en communicatiefaciliteiten, juridische voorzieningen) en zijn typische kenmerken (transitland) maken Nederland dan een aantrekkelijke ‘partner’. De georganiseerde misdaad in Nederland is sterk afhankelijk van handelsactiviteiten voor legale goederen. Het gebruik van vervoerders, transportdocumenten, financiële adviseurs, advocaten, notarissen, en ruimten voor opslag zijn onmisbaar voor de criminele bedrijfsvoering.

Onder meer naar aanleiding daarvan is een sector breed onderzoek uitgevoerd naar die mogelijke (criminogene) rol van de transport- en logistieke sector. De keuze voor dit onderzoek komt mede voort uit signalen afkomstig van de achterban, politieonderzoek en op grond van eerdere onderzoeken door zowel publieke als private partijen. Een dergelijk onderzoek in deze hoedanigheid is inmiddels ook meer dan 25 jaar geleden verricht. Een gedegen actueel inzicht om juiste keuzes te maken voor beleid en maatregelen is daarom, zeker nu ondermijnende criminaliteit topprioriteit heeft, van groot belang. Het onderzoek dient drie met elkaar samenhangende doelen:

• Inzichtelijk maken van (potentiele en feitelijke) kwetsbaarheid voor crimineel misbruik in de vergunde en niet vergunde transport- en logistieke sector;
• Met aanbevelingen bijdragen aan (een reeks) concrete maatregelen om de transport- en logistieke sector meer ‘crimineel proof’ te maken. Concrete maatregelen die – langs een oplopende schaal van preventie, tegenhouden en repressie – de weerbaarheid, integriteit en veiligheid in de keten vergroten en zo bijdragen aan het behoud van de economische positie van Nederland in de wereldtop;
• Praktisch uitvoerbare en heldere aanbevelingen opleveren voor een goed functionerende Publiek-Private samenwerking in de transport- en logistieke sector. Deze aanbevelingen dragen niet alleen bij aan het bereiken van wederkerigheid en toegankelijkheid bij publieke en private organisaties, maar ook aan een constructieve en duurzame samenwerking.

Bron

Bervoets, Eric, Mirjam Corsel, Govinda Fortuin, Kieran Kaal & Marcel van de Ven (januari 2021). Doorbraak verzocht: Onderzoek naar kwetsbaarheden voor crimineel misbruik en (publiek-private) maatregelen in het beroepsgoederenvervoer over de weg. Nijmegen: Van de Ven Management, Training en Advies / Amersfoort: Bureau Bervoets, 120 pp. https://www.bureaubervoets.nl/wp-content/uploads/2021/01/Doorbraak_verzocht_28_01_2021DEF1.pdf

Samenvatting

De transportsector is onveranderd kwetsbaar voor criminaliteit. Dat is de hoofdconclusie van het onafhankelijk onderzoek ‘Doorbraak Verzocht’. Er bestaat een rijke voedingsbodem voor criminaliteit en de perspectieven zijn niet hoopgevend. Het beroepsgoederenvervoer, van internationaal vrachtverkeer tot pakketbezorging is gevoelig voor crimineel misbruik door knellende arbeidsomstandigheden en een grote concurrentiedruk. De prioriteit om criminaliteit aan te pakken is wisselend en vooral symptoom-bestrijdend, zeggen de onderzoekers. Een doorbraak is noodzakelijk om criminaliteit in transport een halt toe te roepen. De druk op tarieven, afnemende beloning van chauffeurs en koeriers, gecombineerd met de lage pakkans zorgt ervoor dat een deel van de transportsector gevoelig is voor bijvoorbeeld drugssmokkel. Dit, gecombineerd met goed georganiseerde criminele samenwerkingsverbanden die met gemak gebruik maken van de uitstekende infrastructuur van Nederland als ‘gateway to Europe’. Ook de toegenomen rol van online criminaliteit in de branche valt de onderzoekers op.

Transportcriminaliteit vraagt om een omslag in het denken, stellen de onderzoekers. Naast structurele opsporing en handhaving is het wegnemen van de voedingsbodem voor crimineel misbruik noodzakelijk. Zowel bij opdrachtgevers als de overheid is een cultuuromslag nodig waarbij marktmeesterschap en eerlijke prijsvorming en beloning van groot belang zijn en dus een aanpak die zich niet alleen richt op boeven vangen, maar ook op het voorkomen van de gelegenheid. De onderzoekers doen daarom onder meer de aanbeveling aan de Rijksoverheid om de Autoriteit Consument en Markt de opdracht te geven om onderzoek te doen naar bodemtarieven om zo de voedingsbodem voor crimineel misbruik weg te nemen. Daarnaast geven de onderzoekers de aanbeveling om beleidsmakers rekenschap te geven dat onsamenhangend beleid juist averechts kan werken en zij veel meer in verbinding moeten treden en samenwerken met de praktijk, zodat die werelden samen komen in plaats van steeds verder uit elkaar drijven.

Afsluitend

Dat zijn nogal forse conclusies die inmiddels voor de nodige discussie hebben gezorgd. Zo is de brancheorganisatie Transport en Logistiek Nederland (TLN) niet geheel tevreden met deze conclusies. Zo meent TLN dat het onderzoek een aantal belangrijke vragen onbeantwoord laat en meent dat aanvullend onderzoek nodig is om zowel transportbedrijven en logistiek dienstverleners als stakeholders concrete handvatten te bieden voor maatregelen. Ook is TLN blijkbaar teleurgesteld dat een aantal cruciale vragen onbeantwoord blijft en merkt daarbij ook op dat voor de uitvoering van een aantal aanbevelingen de juiste handvatten missen: https://www.transport-online.nl/site/123049/tln-teleurgesteld-na-onderzoek-doorbraak-verzocht-nog-veel-vragen-onbeantwoord/

Hoe het ook is, bijgesloten onderzoek heeft in ieder geval ook gedegen kennis opgeleverd om zowel repressief als preventief (georganiseerde) criminaliteit in de Nederlandse transportsector te reduceren. Opnieuw prima kennis voor beleid en praktijk om in het kader van de aanpak van georganiseerde misdaad in Nederland verdere stappen te maken. ´Gedegen kennis voor beleid en praktijk´ om op evidentie gebaseerd en geïnformeerd beleid en praktijk de aanpak van georganiseerde misdaad verder vorm te geven.