Inleiding en context
Donderdagochtend 8 oktober 2020. Vandaag een pareltje onder de statistische naslagwerken op het terrein van criminaliteit en rechtshandhaving, ook wel de Nederlandse ´criminaliteitscijferbijbel´ genoemd. Het betreft de jaarlijkse WODC- CBS- en Raad voor de rechtspraak- publicatie “Criminaliteit en rechtshandhaving: Ontwikkelingen en samenhangen” – afgekort C&R 2019. De publicatie C&R komt sinds 1999 uit. De 18e editie – Criminaliteit en rechtshandhaving 2019 – brengt de periode 2009 tot en met 2019 in kaart, en is vandaag vers van de pers verschenen.
C&R beoogt ontwikkelingen in en samenhangen tussen criminaliteit en rechtshandhaving periodiek en systematisch in kaart te brengen. De publicatie biedt statistische informatie ter ondersteuning van de beantwoording van vragen op het gebied van criminaliteit en rechtshandhaving en is bedoeld als statistisch naslagwerk. Deze C&R 2019 editie is vergelijkbaar met de vorige editie en bevat kernstaten en figuren met daarbij bondige teksten. De onderliggende gegevens zijn in de vorm van Excel-tabellen digitaal te raadplegen via de websites van het WODC en CBS, met daarin ook gegevens van vóór 2009. Als vermeld reikt deze editie tot en met 2019, het jaar voorafgaand aan de COVID-19-pandemie. De cijfermatige gevolgen van deze pandemie zullen in de 19e editie aan bod komen. Deze verschijnt in het najaar van 2021.
Bron
Meijer, R., S.W. van den Braak & R. Choenni (Red.) (oktober 2020). Criminaliteit en rechtshandhaving 2019: Ontwikkelingen en samenhangen. Den Haag: Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum, 181 pp. https://wodc.nl/cijfers-en-prognoses/Criminaliteit-en-rechtshandhaving/
Samenvatting
Het is uiteraard lastig om zo´n naslagwerk op een adequate manier samen te vatten. Daarom wordt een selectie weergegeven van de meest saillante bevindingen uit deze 18e editie. Het betreft de volgende bevindingen:
C&R 2019 schetst onder meer de volgende ontwikkelingen:
- Zowel het gemeten percentage slachtoffers van criminaliteit als de door de politie geregistreerde criminaliteit daalde sterk tussen 2009 en 2019. Recent, van 2017 tot 2019, daalde het gemeten percentage slachtoffers beperkt (van 15 naar 14%). In 2019 is, voor het eerst sinds 2011, weer sprake van een toename van de geregistreerde criminaliteit ten opzichte van het voorgaande jaar (met 4%).
- Van 2018 op 2019, steeg zowel het aantal door de politie geregistreerde minderjarige verdachten als het aantal politiesancties opgelegd aan minderjarigen (met name het aantal Halt-verwijzingen).
- Over de hele periode beschouwd daalde de door de politie geregistreerde criminaliteit vanaf 2009 met 35%, naar 817.000 misdrijven. Het totale aantal registraties van verdachten nam sinds 2009 af met ongeveer 40%, naar 262.000 verdachten. Omdat sommige personen in een jaar meer dan éénmaal verdacht zijn, gaat het hier om een kleiner aantal verschillende personen, namelijk 165.000.
- In 2019 werden 189.000 misdrijfzaken bij het Openbaar Ministerie (OM) ingeschreven, 18% minder dan in 2009. Het OM nam in 2019 een beslissing in ruim 192.000 zaken, 24% minder dan in 2009. Daarvan was bijna de helft een dagvaarding, 28% een onvoorwaardelijk sepot, 17% een opgelegde strafbeschikking, 2% een voldane transactie en 4% een voorwaardelijk beleidssepot.
- In 2019 deed de rechter 85.000 misdrijfzaken af, 35% minder dan in 2009 en 3% minder dan in 2018. Het percentage vrijspraken bleef ten opzichte van 2009 ongeveer gelijk op 8% in 2019. In 2019 werden er in totaal 99.000 straffen opgelegd door de rechter. Het aantal door de rechter opgelegde jeugddetenties steeg in 2019 duidelijk en is na enkele jaren van daling weer terug op het niveau van 2013.
- In de Justitiële Jeugdinrichtingen neemt de instroom weer toe vanaf 2017. De instroom van meerderjarigen in het gevangeniswezen laat in 2019 een kleine stijging zien na een dalende trend. De bezetting in het gevangeniswezen neemt sinds 2016 duidelijk toe.
- Het overkoepelend beeld is dat de daling van de geregistreerde criminaliteit in de afgelopen tien jaar, min of meer evenredig, in de hele keten door werkt. Maar het totale aantal sancties, opgelegd door politie, OM en rechter tezamen daalde met 42%, sterker dan de geregistreerde criminaliteit.
- In 2019 is 14,8 miljard euro uitgegeven aan sociale veiligheid, Dit is een stijging van 3% ten opzichte van 2009 en van 1% ten opzichte van 2018.
Dat zijn gemiddeld genomen over de lange termijn gunstige ontwikkelingen: minder criminaliteit, minder opgepakte verdachten, minder misdrijfzaken voor de rechter, minder inschrijvingen bij het Openbaar Ministerie, en een sterke daling van het totale aantal opgelegde sancties. Je zou bijna de vlag uitsteken.
Afsluitend
We kunnen niet anders concluderen dan dat het goed gaat met de criminaliteitsontwikkeling in Nederland. De vraag die dan beantwoord moet worden is uiteraard hoe die daling en ontwikkeling is te verklaren. Welke duiding kunnen we daaraan geven? De publicatie C&R gaat daar niet op in, het is namelijk een statistisch naslagwerk. Je zou daarom verwachten dat de vele criminologen in Nederland, maar ook andere disciplines zich met die verklaringen bezig houden. Wat echter opvalt is dat die verklaringen slechts beperkt zijn terug te vinden in de criminologische vakliteratuur.
Veel criminologen zijn geïntrigeerd door de oorzaken voor het ontstaan van criminaliteit. Die willen ze op verschillende manieren in kaart brengen. Het lijkt alsof criminologen vooral georiënteerd zijn op verklaringsmodellen voor het ontstaan van criminaliteit: waarom plegen mensen criminaliteit, wat drijft ze en wat weerhoudt hen? Maar waar ze grote moeite mee hebben is om verklaringen te bieden voor de gebleken daling van de criminaliteit. Waarom is die de afgelopen jaren zo spectaculair gedaald? In Nederland is sinds 2002 sprake van een significante daling van de criminaliteit. Het totaal aantal geregistreerde misdrijven is in 2019 ten opzichte van 2002 met ruim 40 procent omlaag gegaan. In 15 jaar tijd zien we dat het totale slachtofferschap met bijna 50 procent daalt. Onder jongeren is de daling van het totale slachtofferschap nog omvangrijker. De daling doet zich zowel voor bij vermogenscriminaliteit (autodiefstal, woninginbraak, autokraak, winkeldiefstal, straatroof en zakkenrollerij) als geweldscriminaliteit (mishandeling, seksueel geweld, verkrachting, moord en doodslag). Opvallend is de sterke daling tussen 2008 en 2018 van het aantal volwassen en jeugdige verdachten in Nederland, met respectievelijk 40 en 60 procent. De afname van criminaliteit zien we in een groot deel van de geïndustrialiseerde wereld.
In een eerdere publicatie noemde ik dit gebrek aan aandacht voor de verklaring van de daling van criminaliteit ´Criminology’s Dirty Little Secret´: https://www.researchgate.net/publication/316968064_Criminology’s_Dirty_Little_Secret_Hoe_de_daling_van_de_criminaliteit_bijna_geheel_voorbijging_aan_de_Nederlandse_criminologie
In die bijdrage wordt getracht om op basis van de internationaal beschikbare kennis verklaringen te geven waarom de criminaliteit zo gedaald is. Ook om van te leren, want, ´what goes down, goes up´. Op naar de volgende ´kennisparel´.