Inleiding en context
Het is vandaag maandag 29 november 2021. Uiteraard iedereen een fijne en gezonde (werk)week toegewenst. Ik vier vanachter mijn huiscomputer een klein feestje: de 300e ´kennisparel´ valt namelijk in jullie mailbox. Op 16 maart 2020 verstuurde ik de 1e ´kennisparel´ en vandaag dus alweer nummer 300. Een ´kennisjubileumparel´, en naar nu blijkt, een geslaagd experiment. Ten minste, afgaande op de vele positieve reacties die ik van de ontvangers krijg. Waarvoor dank. Blijkbaar voldoet deze manier van kennisverspreiding aan een behoefte bij vele partijen en veiligheidspartners die zich met de aanpak van criminaliteit en rechtshandhaving bezig houden. (Wetenschappelijke) kennis voor beleid en praktijk is in feite een belangrijke productiefactor voor een effectief en financieel gezond criminaliteitsbeleid.
Ik ga dus nog maar even door met deze ´kennisservice´ met het op deze wijze laten landen van kennis op het terrein van criminaliteit en rechtshandhaving. Zoals jullie kunnen opmaken uit onderstaand overzicht van reeds verzonden ´kennisparels´ is er sprake van een grote diversiteit betreffende de onderwerpen die ik selecteer. Dat komt omdat de ontvangers ook een grote mate van diversiteit vertonen voor wat betreft de werkzaamheden die ze verrichten: van de agent op straat tot de medewerker slachtofferzorg tot de wetenschappelijke onderzoeker tot de reclasseringsmedewerker tot beleidsbeslissers in Ivoren torens op het terrein van georganiseerde misdaad. Kortom: de ontvanger van de ´kennisparels´ kan aan zogenaamd ´cherry picking´ doen. Kies uit wat voor jou relevant is en neem ook eens kennis van bestaande kennis buiten de eigen expertise.
Maar genoeg over het verspreiden van kennis, we gaan nu naar de bijgesloten ´kennisparel´ van vandaag. Geweld in afhankelijkheidsrelaties is de meest voorkomende vorm van geweld in onze samenleving. Het gaat om geweld dat gepleegd wordt door een dader die het slachtoffer niet alleen kent, maar waar het slachtoffer ook materieel of emotioneel afhankelijk van is. Huiselijk en eer gerelateerd geweld zijn hier voorbeelden van, maar ook in instellingen en door professionals wordt dit geweld gepleegd. Bij mensenhandel doet het zich eveneens voor. Afgelopen vrijdag 26 november schetste prof. dr. Janine Janssen , bijzonder hoogleraar Rechtsantropologie, in haar oratie vanuit (rechts)antropologisch perspectief wat er komt kijken bij het gezamenlijk aanpakken van geweldsvraagstukken. Om goed te kunnen samenwerken is wederzijds begrip essentieel. Dan is het belangrijk dat samenwerkende partijen zich in woord en geschrift goed kunnen uitdrukken. Maar hebben we wel voldoende aandacht voor taalvaardigheid? Waarom is die samenwerking zo belangrijk? Waarom is die ook zo moeilijk? In bijgesloten ´kennisparelboek´ geeft de auteur daar antwoord op in de Toren van Babel, dit is trouwens een prima toepasselijk muziekje op de maandagochtend: https://www.youtube.com/watch?v=zCkNu9OxThc
Bron
Janssen, Janine (november 2021). De toren van Babel: Een (rechts) antropologische blik op samenwerking bij de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Den Haag: BoomJuridisch, 164 pp. https://www.boomdenhaag.nl/webshop/de-toren-van-babel
Samenvatting
Onder het lange tijd aan geweld blootstaan heeft het menselijk vermogen om met tegenslag en crises om te gaan ernstig te lijden. Betrokkenen, slachtoffers, daders en getuigen hebben niet alleen hulp nodig bij het stoppen van geweld en het voorkomen van verdere escalatie, maar ook bij de verwerking van het ondergane leed. Die reikende hand wordt tegenwoordig geboden door tal van professionals die in samenwerking met burgers het tij weer moeten zien te keren.
Het is essentieel dat professionals uit verschillende disciplines samenwerken, want het ontstaan en voortbestaan door geweld in afhankelijkheidsrelaties wordt door verschillende factoren beïnvloed. Dat loopt uiteen van opvoedingsstijl tot en met de woonomgeving en van gezondheid tot en met de financiële situatie. Uit analyses van enkele zware zaken – denk aan de Amsterdamse zedenzaak, de dood van Linda van der Giessen en van Hümeyra Ergincincali – blijkt dat op het gebied van samenwerking vaak nog een en ander te verbeteren valt. Iedereen is het er over eens dat samenwerking belangrijk is, maar hoe doe je dat goed?
Vanuit verschillende wetenschappen wordt naar problemen bij samenwerking gekeken, de auteur gaat dat vanuit de antropologie doen: ‘Antropologen zijn zeer geïnteresseerd in cultuur. Beroepsgroepen en organisaties hebben ook een eigen cultuur. De auteur is vooral geboeid door de vraag welke gevolgen cultuurverschillen hebben voor samenwerking tussen juristen en niet-juridisch geschoolde professionals, ICT-deskundigen en technologisch minder goed onderlegde professionals en tussen hulpverleners en politiemensen bij de aanpak van al dat geweld. Het is volgens haar naïef om te denken dat als je ze allemaal bij elkaar zet bij een koffiezetapparaat, het dan vanzelf goed komt. Als antropoloog is er meer voor nodig is om culturele verschillen te overbruggen’.
Van falende samenwerking valt veel te leren. Een van de meest beroemde voorbeelden van een samenwerking die weinig constructief was, is de bouw van de toren van Babel. Aan de hand van een schilderij hierover van de hand van Bruegel zal tracht de auteur enkele eigentijdse lessen over goed samenwerken te trekken. Om goed te kunnen samenwerken is het belangrijk om aandacht te besteden aan taal. Bij de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties spelen zowel de opvang als de politie een belangrijke rol. In beide werksferen wordt een eigen jargon gehanteerd. Die beroepstaal draagt bij aan de vorming van een eigen professionele identiteit, maar is voor niet-ingewijden niet altijd navolgbaar en kan leiden tot Babylonische spraakverwarringen.
Afsluitend
Geweld in afhankelijkheidsrelaties – zoals huiselijk en eer gerelateerd geweld, geweld in instellingen en door professionals, maar ook mensenhandel – is de meest voorkomende vorm van geweld in onze samenleving. Tal van factoren zijn van invloed op het ontstaan en voortbestaan van dit geweld. Dat maakt dat in de aanpak professionals met verschillende achtergronden onderling en met mensen in nood samen moeten werken. Niemand is tegen samenwerken, sterker nog: tegenwoordig wordt alom geroepen dat dat meer en beter moet gebeuren: de mantra van samenwerken. Maar samenwerken gaat helaas niet vanzelf. Wat blijkt vaak in de praktijk?: ´Samen werken gaat vaak wel goed. Samenwerken is al weer een stuk lastiger, vooral als het met anderen is´. En dat geldt niet alleen bij de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties maar ook bij de aanpak van veel andere criminaliteitsfenomenen. Misschien eens tijd om kritisch te kijken naar de door vele partijen verkondigde mantra van samenwerken.
Binnen samenwerkingsverbanden moet dan ook voldoende duidelijk zijn wat ieders specifieke rol en toegevoegde waarde is. Dat betekent in de praktijk dat traditionele manieren van werken deels niet meer geldig zijn. De weerstand tegen veranderingen dient dan doorbroken te worden. Een krachtig en responsief sturen van partijen is essentieel om dit proces van samenwerking te begeleiden. Er is dus behoefte aan een concrete invulling met betrekking tot de totstandkoming van integrale overlegstructuren. Een meer verplichtend karakter om effectieve samenwerking af te dwingen is noodzakelijk om verder te komen. Ook ´food for thought´ voor organisaties die het ´samenwerken´ hoog in het vaandel hebben staan.
Tot zover maar weer, blijf gezond, optimistisch en wees vooral aardig voor elkaar. Alleen zo gaan we echt solidair met elkaar om. Tot de volgende ´kennisparel´ die over een paar dagen in jullie mailbox valt.
