Inleiding en context

Goede morgen allemaal op deze maandagochtend 13 december 2021. Nog even doorzetten dit jaar en dan zal 2022 hopelijk wat meer ruimte bieden om elkaar we ´live´ te ontmoeten binnen de werkkring. En omdat het een verse week is begin ik met een verzoeknummer: https://www.youtube.com/watch?v=N3oCS85HvpY OK, nu naar de ´kennisparel´ van vandaag. Het betreft een fenomeenstudie naar de Amsterdamse taxibranche waarin is onderzocht in hoeverre er malafide activiteiten en (ondermijnende) criminaliteit in deze branche plaatsvinden. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de tactische stuurgroep van het RIEC Amsterdam-Amstelland. De illegale handel moet vanuit bepaalde locaties worden getransporteerd en gedistribueerd dan wel zijn weg vinden naar de lokale markten. Anders gezegd: de criminogene marktplaats is vaak geografisch gebonden. Binnen de logistiek van de (georganiseerde) misdaad in Nederland speelt de taximarkt ook een rol waarbij gebruik wordt gemaakt van dezelfde gelegenheidsstructuur die ook de legale economie faciliteert. Mobiliteit en criminaliteit gaan hand in hand. Een kenmerk van illegale markten is de noodzaak om vooral het vervoer en transport van de illegale goederen goed te kunnen regelen. Een soepele verdeling en afzet van illegale goederen is een belangrijke voorwaarde om goed te kunnen functioneren.

Het onderzoek laat zien dat de taximarkt in Amsterdam een slecht imago heeft, kwetsbaar is voor criminaliteit en gelegenheid biedt voor malafide praktijken. Die kwetsbaarheid is de laatste jaren versterkt doordat de markt is verzadigd en de concurrentie groot is. Naast de vakmensen die in de branche werken, kan de taxibranche ook in verband worden gebracht met diverse vormen van (ondermijnende) criminaliteit. Het grootste deel van de incidenten die taxi gerelateerd zijn of door taxichauffeurs worden begaan, zijn relatief licht. De taxi dient echter ook als vervoermiddel voor illegale goederen en criminelen enerzijds en anderzijds worden taxibedrijven opgericht als dekmantel voor malafide activiteiten. Daarnaast wordt geconstateerd dat de aanpak op dit moment achterblijft bij de ernst en complexiteit van de problematiek. In deze publicatie worden als slotstuk de kansen voor de aanpak geschetst om zowel het imago van de taxibranche te verbeteren als de misstanden binnen de branche terug te dringen.

Bron

Ferwerda, Henk, Hester de Boer, Ilse van Leiden & Joey Wolsink (december 2021). Taxi!: Malafide activiteiten en (ondermijnende) criminaliteit in de Amsterdamse taxibranche. Arnhem: Bureau Beke, 155 pp.  https://bureaubeke.nl/wp-content/uploads/2021/11/Downloadversie_Bekereeks_TAXI.pdf

Samenvatting

Amsterdam is dé taxistad van Nederland. De taxibranche is belangrijk voor de stad omdat toeristen, maar ook inwoners van Amsterdam, er gebruik van maken. De taximarkt in Amsterdam is verzadigd en de concurrentie groot. De branche heeft in de afgelopen jaren te maken gekregen met allerlei ontwikkelingen zoals de liberalisering van de markt in 2012 maar ook de opkomst van online platforms als Uber wat heeft gezorgd voor veel concurrentie, een overschot aan aanbieders, onvrede over het beleid en geen verbetering in kwaliteit of prijs. In de taxibranche is veel mis, wat ook de kwetsbaarheid en gelegenheid voor malafide en illegale praktijken vergroot. Uit het onderzoek blijkt dat dit kan leiden tot de kwetsbaarheid en toegankelijkheid van de taxibranche voor verschillende vormen van malafide activiteiten en (ondermijnende) criminaliteit. De taxibranche is een goede dekmantel voor criminele activiteiten omdat er geen structurele controle plaatsvindt en als er wel wordt gecontroleerd, is het lastig er een vinger achter te krijgen. De aanpak blijft op dit moment achter bij de ernst en complexiteit van de problematiek, aldus de onderzoekers.

Tegelijkertijd liggen er voldoende kansen om zowel het imago te verbeteren als de misstanden binnen de branche – samen met de goedwillende en bonafide taxiondernemers – terug te dringen. Zo adviseren de onderzoekers onder andere om de taximarkt te reguleren door middel van volumebeleid maar ook door bewustwordingsgesprekken met taxichauffeurs te voeren met de boodschap dat criminelen misbruik maken van taxi’s en taxichauffeurs. Ook de introductie van een Amsterdamse vergunning en daaraan gekoppelde kwaliteitseisen zoals een chauffeursdiploma, screening (en herscreening) van de ondernemer (Bibob) maar ook van de chauffeurs (VOG) achten de onderzoekers noodzakelijk. De inhoud van het rapport benadrukt het belang van de integrale samenwerking en het opwerpen van preventieve barrières. De betrokken diensten bestaande uit het Openbaar Ministerie, de politie Amsterdam-Amstelland, de Belastingdienst, de gemeente Amsterdam en de Inspectie Leefomgeving en Transport, gaan op basis van de aanbevelingen uit het rapport aan de slag met het opwerpen van preventieve barrières om de branche weerbaar te maken.

Zo voert de gemeente Amsterdam vanaf 2022 een nieuw taxistelsel in, waarbij er gelijke regels zijn voor de bestel- en opstapmarkt en toegewerkt kan worden naar betrouwbaarder, veiliger en (meer) bonafide taxivervoer. Daarvoor zoekt de gemeente samenwerking met de betrokken ministeries om de wettelijke mogelijkheden innovatief en effectief in te kunnen zetten, om zoveel mogelijk aan de voorkant te kunnen controleren op zowel de vergunningen van bedrijven als chauffeurs. Ook worden gesprekken gevoerd met de branche waarbij onderwerpen als integriteit, transparantie en een gezonde branche, aanpak van discriminatie en verkeersveiligheid centraal staan. De gesprekken met Uber in het kader van het social charter, zijn hiervan een voorbeeld. Daarnaast kunnen de taxi’s die zich binnen de georganiseerde drugscriminaliteit bewegen integraal in RIEC-verband worden aangepakt.

De aanpak van misbruik van ondernemingen is één van aandachtsgebieden van het RIEC Amsterdam-Amstelland. Ondernemingen kunnen een (cruciale) rol spelen bij ondermijnende vormen van criminaliteit zoals de cocaïnehandel. Door integraal samen te werken halen we meer informatie op en kunnen we beter ingrijpen in branches die kwetsbaar zijn om misbruikt te worden voor drugshandel en witwassen. Signalen van ondermijning kunnen door partners worden ingebracht bij het RIEC-verband.

Afsluitend

Tja, zoals uit het onderzoek blijkt heeft de overheid zelf ook een flinke rol gespeeld bij het kansen bieden aan georganiseerde misdaad. De verregaande liberalisering van de taximarkt in 2012 was hierbij en een belangrijke gelegenheidsschepper voor die georganiseerde misdaad. Falend overheidsbeleid (o.a. verwaarlozing van toezicht) is hierbij een invloedrijke factor geweest. Het is dus ook zaak de (lokale) overheden ook zelf kritisch zijn op hun eigen handelen en beleid om zo min mogelijke kansen te bieden aan het ontstaan en voortduren van criminele markten.

Tot nu toe is er te weinig kritisch gekeken naar de mate waarin overheidsbeleid zelf in feite kansen biedt waardoor georganiseerde misdaad zich verder kan ontwikkelen. Uit een aantal studiesblijkt dat wet- en regelgeving onvoorziene criminogene consequenties kan hebben met als gevolg dat lucratieve georganiseerde criminaliteitsmarkten ontstaan. Het blijkt dat wet- en regelgeving potentiële criminaliteitsrisico’s met zich meebrengen bij de volgende zeven beleidsinitiatieven:

• Bij de introductie van een verbod op, of het terugdringen van veel gevraagde (illegale) goederen of diensten;
• Bij het verwijderen, verminderen of intensiveren van toezicht en handhaving;
• Bij het toekennen van bepaalde verantwoordelijkheden aan werknemers binnen de overheid;
• Bij de introductie van milieubeschikkingen waarmee extra financiële heffingen (verwijderingsbijdragen) gemoeid zijn;
• Bij de introductie van een concessie op een belasting of andere heffing;
• Bij de introductie van een subsidieregeling of compensatieregeling;
• Bij de introductie van een verhoging van een belasting toegevoegde waarde op goederen, diensten en producten.

Tot nu toe worden nieuwe wetsvoorstellen, regelgeving en grootschalige projecten nauwelijks beoordeeld op hun criminaliteit bevorderende bijdrage aan vormen van georganiseerde misdaad. Bijgesloten ´kennisparel´ is een mooi voorbeeld hoe dit mechanisme in de Amsterdamse taxibranche criminogeen heeft uitgepakt. Voor de liefhebber sluit een presentatie bij waarin voorbeelden worden gegeven van de ´criminogene rol die de overheid kan spelen´. Ook om van te leren.

Tot zover maar weer, blijf gezond, optimistisch en wees vooral aardig voor elkaar. Alleen zo gaan we echt solidair met elkaar om. Tot de volgende ´kennisparel´ die over een paar dagen in jullie mailbox valt.