Inleiding en context

Vandaag een literatuurstudie over de interactie tussen schulden en criminaliteit en de factoren die daarbij een rol spelen. Vanochtend trouwens ook in het nieuws, de schuldenproblematiek die onder meer de tweedeling in maatschappij zou bevorderen: https://nos.nl/artikel/2337398-burgemeesters-coronacrisis-verergert-tweedeling-in-maatschappij.html

In de criminologische literatuur is de relatie tussen socio-economische factoren zoals financiën en criminaliteit een klassiek thema. Criminologisch onderzoek heeft daarbij voornamelijk een macro-economisch perspectief gehanteerd door zich onder meer te richten op de economische situatie van families, zoals armoede en inkomen van ouders, en samenlevingen, zoals de financiële situatie van huishoudens en werkloosheid. Van de verschillende macro-economische factoren heeft de wederzijdse relatie tussen werkloosheid en delinquentie de afgelopen jaren de meeste empirische aandacht gekregen. Vergeleken met deze macro-economische benadering is er veel minder aandacht besteed aan de economische situatie van het individu, zoals financiële problemen en schulden. Bijgesloten overzichtsartikel gaat in op dit laatste aspect.

Voor de geïnteresseerde lezer is het nuttig om eventueel ook kennis te nemen van een recent verschenen themanummer van het tijdschrift Justitiële Verkenningen over de aanpak van de schuldenproblematiek. In 2019 waren er 1,4 miljoen huishoudens met risicovolle of problematische schulden. Na betaling van de vaste lasten en de noodzakelijke aflossingen op achterstanden en leningen blijft er in deze huishoudens onvoldoende geld over voor de dagelijkse uitgaven. De coronacrisis zal deze problemen waarschijnlijk verder verergeren. Een andere aanpak van de schuldenproblematiek is daarom extra urgent. In Justitiële Verkenningen (nr. 1/2020) onder meer aandacht voor de schuldenregelingen en het incassobeleid in Nederland, maar ook voor schuldpreventie en de kans op recidive na schuldenproblematiek. Lees het volledige themanummer: https://www.wodc.nl/onderzoeksdatabase/jv202001-de-aanpak-van-de-schuldenproblematiek.aspx

Bron

Beek, Gercoline van, Vivienne de Vogel & Dike van de Mheen (2020). Financiën: een risicofactor voor delictgedrag?: Een onderzoek naar de complexiteit van financiële problematiek onder reclasseringscliënten. Proces, vol. 99, no. 2, pp. 136-156. https://tijdschriften.rechtsgebieden.rijks.boomportaal.nl/tijdschrift/proces/2020/2/PROCES_0165-0076_2020_099_002_006

Samenvatting

Jaarlijks keren circa 30.000 justitiabelen terug naar de samenleving. De reclassering houdt op een deel van hen toezicht, met als doel recidivekansen verminderen en maatschappelijke re-integratie bevorderen. Reclasseringswerkers boeken in de praktijk met hun cliënten veelal vooruitgang op domeinen zoals wonen, werk en relaties. Deze wordt echter vaak tenietgedaan door complexe schuldsituaties waarin cliënten verkeren; hetzij direct doordat cliënten bijvoorbeeld stelen om te kunnen leven, hetzij indirect doordat financiële problematiek cliënten zo in beslag neemt dat er geen ‘ruimte’ is voor werken aan gedragsverandering. Kortom, financiële problematiek is een belangrijk probleem. Reclasseringswerkers missen echter handvaten om cliënten te begeleiden bij financiële problematiek, en bij gebrek aan eenduidige methodische aanpakken zoeken zij hun eigen weg.

Ook vanuit de literatuur is financiële problematiek bekend als criminogene factor, maar is weinig bekend over de interactie tussen schulden en criminaliteit en de factoren die daarbij een rol spelen. Zowel de praktijk als de theorie vraagt dus om onderzoek dat meer inzicht biedt in de complexiteit van financiële problematiek onder reclasseringscliënten en dat werkers bovendien concrete handvaten kan bieden om cliënten beter te begeleiden bij financiële problematiek.
In dit artikel beschrijven de auteurs allereerst wat uit de literatuur bekend is over de relatie tussen financiële problematiek en delictgedrag. Vervolgens beschrijven ze de populatie aan de hand van mogelijk aan financiële problematiek gerelateerde factoren. Ook beschrijven ze de financiën en schulden van de doelgroep en de hulpverlening die cliënten ontvingen met betrekking tot financiën gedurende reclasseringstoezicht. Dit inzicht kan bijdragen aan de mogelijkheden voor professionals om cliënten adequaat te begeleiden met betrekking tot financiële problematiek.

Afsluitend

Het is voorzienbaar dat de coronacrisis de schuldenproblematiek verder zal doen verergeren. Daarmee krijgen de vele al op stapel staande plannen voor een andere aanpak van schulden, in combinatie met nieuwe wetgeving inzake incasso en belastingvrije voet, extra urgentie. De door de rijksoverheid gelanceerde brede aanpak problematische schulden zal de komende jaren waarschijnlijk in omvang en urgentie toenemen. Hierbij is een belangrijke rol van de gemeenten in de aanpak van schulden weggelegd. Dit geldt ook voor de nieuwe wetgeving en tal van maatregelen op verschillende niveaus die het probleem zouden moeten helpen beteugelen. Uit het bijgesloten overzichtsartikel blijkt het grote belang voor specifieke aandacht voor de aanpak van schulden bij re-integratie van ex-delinquenten. Al was het alleen al om bijvoorbeeld rekruteringsprocessen binnen de (georganiseerde) criminaliteitsmarkt tegen te gaan.