Inleiding en context
Goede morgen allemaal op deze dinsdag 30 augustus 2022. We beginnen de dag met een mooie lach: https://www.youtube.com/watch?v=dAoaVU3-ve0 Vandaag een ´kennisparel´, dit keer over de mate waarin burgers melding maken van zware georganiseerde misdaad. Het betreft een bewerking van het volgende rapport: https://repository.wodc.nl/bitstream/handle/20.500.12832/3046/3167-meldingsbereid-door-tip-en-beloningsgelden-volledige-tekst.pdf?sequence=1&isAllowed=y De bestudeerde literatuur laat zien dat het merendeel van de burgers geen melding doet bij zware criminaliteit. Bovendien zéggen mensen weliswaar dat zij in een bepaalde situatie melding zullen doen, maar laten zij dat in de praktijk toch achterwege. Bij harddrugs leeft de gedachte dat melden geen zin heeft; bij hennepkwekerijen hebben mensen er zelf soms te weinig last van om tot melding over te gaan. Burgers zijn er niet altijd van overtuigd dat hun anonimiteit goed wordt bewaakt, en soms weten ze ook niet waar ze anoniem kunnen melden. Ze zijn soms bang voor represailles. Ook merken burgers deze vormen van criminaliteit niet altijd op. Al met al wordt er dus feitelijk weinig gemeld over de zware criminaliteit. Het is de vraag of het bieden van hogere tipgelden of beloningen verandering brengt in deze situatie; waarschijnlijk is het daadwerkelijk garanderen van anonimiteit en het afschermen van de burger of informant van groter belang.
Uit het onderzoek blijken diverse motieven voor het informeren van de politie over een strafbaar feit. Geld is belangrijk, maar is zeker niet altijd doorslaggevend. Tipgeld of beloning kan soms contraproductief werken. De afweging maken hoe hoog een eventueel geboden bedrag moet zijn, is vaak moeilijk. Door de tijd heen kan de behoefte van een informant aan tipgeld veranderen. Minstens even belangrijk als geld zijn andere motieven. Vaak is het een combinatie van factoren die maakt dat informanten informatie delen, zo geven de respondenten aan. Naast geld spelen motieven een rol als de behoefte aan bescherming en aan het uit de weg ruimen van een concurrent, wraak en vergelding. Beschermingsbehoeften spelen in verschillende situaties: bij de burger die een drugslab in de buurt meldt, maar ook bij de crimineel die uit een georganiseerd verband wil stappen. Persoonlijkere motieven worden ook vaak genoemd: er is behoefte aan aandacht bij de informant uit het criminele milieu, en die kunnen runners geven omdat zij naar zijn verhaal luisteren en hem waarderen. Maar nu snel naar de ´kennisparel´ van vandaag waarvan de vraagstelling luidt: Wat zijn de motieven die burgers en informanten hebben om zware criminaliteit wel of juist niet te melden bij de politie, en welke rol kunnen tip- en beloningsgelden hierbij spelen?
Bron
Brinkhoff, Sven, Emile Kolthoff, Jeroen Mensink & Marijke Malsch (augustus 2022). Een onderzoek naar tip- en beloningsgelden: De motieven om zware criminaliteit te melden bij de politie, welke rol speelt geld? Proces, no. 4, pp. 228-240.
Samenvatting
Bij de opsporing van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit maken politie en Openbaar Ministerie (OM) geregeld gebruik van informatie van tipgevende burgers. In ernstiger zaken kunnen deze burgers als informant gerund worden door een politiële inlichtingendienst of ze verschaffen informatie aan de politie. Met het runnen wordt onder meer gedoeld op het op regelmatige basis voeren van gesprekken met een informant.
In de Tweede Kamer is een oproep gedaan om de burgers die informatie over drugscriminaliteit doorgeven ruimhartiger te belonen. Dit vormde het startpunt van een (parlementaire) discussie over tip- en beloningsgelden. De minister van Justitie en Veiligheid beschrijft in zijn brief van 15 juni 2020 aan de Tweede Kamer de bestaande mogelijkheden voor burgers om anoniem informatie te melden aan opsporingsdiensten.Ten eerste kunnen burgers anoniem een melding doen via Meld Misdaad Anoniem (MMA) over strafbare feiten. De meldingen worden door de stichting MMA anoniem verwerkt en er staat voor de burger geen beloning tegenover. De tweede mogelijkheid is de tippende informant. Een burger kan, ook op basis van anonimiteit, rechtstreeks met de politie praten. Een dergelijke tipgever kan vervolgens worden ingeschreven als informant bij het Team Criminele Inlichtingen (TCI). Behalve om ‘gewone’ burgers, kan het hier ook gaan om een lid van een criminele organisatie. Wanneer de informatie van een tipgever leidt tot oplossing van het misdrijf, kan deze daarvoor een financiële vergoeding ontvangen, het zogenaamde ‘tipgeld’. Ten derde noemt de minister de beloning.
Door de hoofdofficier van justitie kan een beloning worden uitgeloofd voor informatie die leidt tot de opheldering van zeer ernstige misdrijven of tot de opsporing van gevaarlijke, voortvluchtige verdachten of veroordeelden. Ten slotte kan elke burger rechtstreeks informatie aan de politie verstrekken over strafbare feiten waar hij of zij informatie over heeft, zonder dat daar tip- of beloningsgelden bij aan de orde zijn en zonder dat de anonimiteit is gegarandeerd.
Naar aanleiding van de discussie over een mogelijke verhoging van tip- en beloningsgelden is in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) verkennend onderzoek verricht naar de rol van geld bij de overwegingen van burgers om de politie te informeren over zware criminaliteit. Dit artikel gaat in op de uitkomsten van dat onderzoek, waarbij aandacht is besteed aan de verschillende motieven die burgers kunnen hebben om de politie te informeren. Ook is onderzocht welke situaties zich kunnen voordoen waarin tip- of beloningsgelden beschikbaar kunnen worden gesteld. In dit artikel wordt nagegaan welke regeling er voor tip- en beloningsgelden is, wordt de diversiteit geschetst van de motieven van melder en worden de verschillende soorten situaties beschreven waarop de regeling van tip- en beloningsgelden zich richt.
Afsluitend
Er zijn veel redenen voor criminele en niet-criminele burgers om al dan niet te besluiten om informatie met de politie te delen. Het verhogen van de tipgelden leidt niet per definitie tot een hogere meldingsbereidheid of betere informatie. In het onderzoek komen diverse motieven naar voren voor het tippen van de politie over een strafbaar feit. Voor zowel criminele als niet-criminele tipgevers kan een financiële beloning een motief zijn om informatie te verstrekken aan politie en het Openbaar Ministerie, maar het is zeker niet altijd doorslaggevend. Uit het onderzoek blijkt dat andere motieven dan de factor geld waarschijnlijk minstens even belangrijk zijn voor het delen van informatie met de politie, vaak een combinatie van geboden bescherming, uit de weg ruimen van een concurrent, wraak of vergelding, of een behoefte aan aandacht. Persoonlijke bescherming is voor beide soorten tipgevers van belang, maar criminele tipgevers zullen naar verwachting meer eisen stellen op het gebied van afscherming. Tja, het kan dus alle kanten uitgaan. Tip- en beloning gelden zijn in ieder geval niet de oplossing om de (georganiseerde) misdaad een echte slag toe te brengen.
