Inleiding en context

Goede morgen allemaal op deze vrijdag 28 oktober 2022. Om de werkweek af te sluiten stuur ik jullie een verse ´kennisparel´. Dit keer betreft het een beschrijving van eén van de markante aspecten van het Italiaanse antimaffiarecht, het zeer strikte detentieregime op basis van artikel 41 van de Ordinamento Penitenziario (hierna O.P.). Bijgesloten ´kennisparel´ beoogt het Italiaanse detentieregime op basis van een nadere bestudering van de directe, relevante Italiaanse rechtsbronnen in het Nederlands op hoofdlijnen uiteen te zetten, om daarmee een bijdrage te leveren aan een geïnformeerde discussie over dit onderwerp dat momenteel een rol speelt bij de aanpak van georganiseerde misdaad in Nederland. Geïnteresseerde lezers verwijs ik graag naar deze eerder verschenen ´kennisparel´ waarin een systematisch overzicht wordt gegeven van de aanpak van de georganiseerde misdaad sinds 1950 in Italië: https://prohic.nl/2022/02/28/352-28-februari-2022-italian-organized-crime-since-1950/

De verstevigde aanpak van georganiseerde misdaad in Nederland is de komende jaren een prioriteit binnen het ministerie van Justitie & Veiligheid. Nederland is de afgelopen decennia uitgegroeid tot één van de belangrijkste spelers in de Europese en mondiale illegale drugsindustrie. De georganiseerde drugscriminaliteit maakt misbruik van juist die factoren die Nederland tot een open samenleving en succesvolle economie maken en ondermijnt daarmee onze economie en rechtsstaat. Het kabinet zet in op een meerjarige structurele aanpak waarmee (het ondermijnende effect van) de georganiseerde misdaad wordt teruggedrongen middels preventie, repressie en het onderuithalen van het verdienmodel. Ook wil het kabinet internationale ervaringen benutten voor een verdere versterking en verduurzaming van de aanpak. Daarbij worden onder meer lessen betrokken uit de bestrijding van de maffia in Italië. Hoe gaat men in Italië om met prominente leden van de Mafia die tot een gevangenisstraf zijn veroordeeld en wat kunnen wij daar in Nederland van leren?

Bron

Peters, Laura & Sofia Vanzan (oktober 2022). Het verzwaarde Italiaanse detentieregime als voorbeeld voor de Nederlandse maffiabestrijding. Nederlands Tijdschrift voor Strafrecht, no. 4, oktober, pp. 1-9.  https://tijdschriften.rechtsgebieden.rijks.boomportaal.nl/tijdschrift/NTS/2022/4/NTS_2666-6553_2022_003_004_003

Samenvatting

Met het bezoek van de Ministers van Justitie en Veiligheid en van Rechtsbescherming aan Italië op 13 en 14 juni 2022 werd een (verdere) aanzet gegeven tot uitvoering van het in het regeerakkoord genoemde voorstel om de Italiaanse antimaffiawetgeving te onderzoeken. Het doel van dit voorstel is om te bezien welke lessen Nederland uit de jarenlange ervaring van Italië kan trekken daar waar het gaat om de bestrijding van de ernstige georganiseerde misdaad. Eén van de markante aspecten van dat Italiaanse antimaffiarecht betreft het zeer strikte detentieregime op basis van artikel 41 van de Ordinamento Penitenziario (hierna O.P.). Dit regime werd in de jaren negentig geïntroduceerd in reactie op een serie schokkende aanslagen die Italië in zijn greep hield, waaronder de beruchte liquidaties van de bekende antimaffiamagistraten Giovanni Falcone en Paolo Borsellino.

In de Nederlandse media doen inmiddels verschillende stellingnames de ronde over dit strikte detentieregime, variërend van de noodzaak om een dergelijk regime ook in Nederland te introduceren tot de opvatting dat dit regime in strijd is met de mensenrechten en dat een dergelijk regime niet binnen de Nederlandse strafrechtelijke context past. Opmerkelijk is dat in de discussie hierover vanuit verschillende disciplines vrij vergaande conclusies worden getrokken zonder verdiepte kennis van dit onderdeel van het Italiaanse recht. Deze bijdrage beoogt daarom het Italiaanse detentieregime op basis van een nadere bestudering van de directe, relevante Italiaanse rechtsbronnen in het Nederlands op hoofdlijnen uiteen te zetten, om daarmee een bijdrage te leveren aan een geïnformeerde discussie over dit onderwerp. Daarbij wordt in het bijzonder antwoord gegeven op de vraag in hoeverre dit regime op zichzelf in strijd is met voor dit thema relevante fundamentele mensenrechten waaraan (ook) Nederland gebonden is.

Afsluitend

´Leren van de buren´ kan helpen om het beleid aangaande Nederlandse criminaliteitsfenomenen vorm te geven. Bijgesloten ´kennisparel´ biedt dat internationale inzicht, in dit geval vanuit het Italiaanse perspectief. Het is vaak de moeite waard om de aanpak van Nederland op het terrein van georganiseerde misdaad in internationaal perspectief te plaatsen. In de eerste plaats is internationale vergelijking één van de weinige manieren om tot een enigszins geobjectiveerde en inzichtelijke beoordeling te komen van de ernst, omvang en eigen prestaties en op systematische wijze bewezen mogelijkheden tot verbetering te achterhalen. Dit ondanks de haken en ogen die aan internationale vergelijking op dit terrein zijn verbonden. In de tweede plaats beïnvloedt de georganiseerde misdaad op de lange termijn de  economische concurrentiepositie van een land. Inzicht in de relatieve positie van Nederland ten opzichte van belangrijke concurrenten is daarom van belang. Welke schade veroorzaakt de georganiseerde misdaad in Nederland, zowel financieel als in de beeldvorming? In de derde plaats wint door internationalisering het kennen van de eigen positie aan belang. Harmonisatie en convergentie binnen de EU, maar ook in mondiale kaders doen steeds vaker vragen rijzen hoe de situatie in Nederland zich op specifieke punten verhoudt tot die in andere landen.

Hierop toegespitst is de doelstelling van de internationale vergelijking het verkennen van:

•        De prestaties van de publieke en private sector ter bestrijding van georganiseerde misdaad;

•        Terreinen waarop verbetering nodig is;

•        Bedreigingen;

•        Kansrijke mogelijkheden voor verbetering: ´best practices´.

Kortom: het loont vaak de moeite om over de schutting te kijken hoe andere landen omgaan met criminaliteitsproblemen die zich ook binnen de Nederlandse grens voordoen. Dat is vaak waardevolle kennis om van te leren. Prettig weekeinde alvast.