Inleiding en context
Goede morgen allemaal op deze dinsdag 17 oktober 2023. Eerst een toepasselijk liedje bij de ´kennisparel´ van vandaag: https://www.youtube.com/watch?v=VfCYZ3pks48 Vandaag als ´kennisparel´ een zogenaamde ´umbrella review´ waarin typologieën van plegers van zedendelicten op een systematische wijze wordt beschreven. Het geeft inzicht in de kenmerken van verschillende typen daders van seksueel geweld, zoals die uit de wetenschappelijke literatuur naar voren komen.
In wetenschappelijke literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende typen daders op basis van de aard van de zedendelinquentie, kenmerken van het slachtoffer, de relatie tussen dader en slachtoffer, de modus operandi van de dader en het motief voor het plegen van een zedendelict. Daders worden vaak beschreven op basis van individuele, situationele en contextuele risicofactoren en delict kenmerken. Het classificeren van daders in typologieën helpt wetenschappers bij het begrijpen van mogelijke verschillen tussen daders en het inschatten van het risico op recidive. Op basis hiervan kan een aanpak op maat worden ingezet.
De beschikbare literatuur over typologieën van zedendelinquenten biedt geen eenduidig beeld en mist een alomvattend overzicht van typologieën voor alle soorten zedendelicten. In dit onderzoek is daarom gebruikgemaakt van een umbrella review, om bestaande literatuurstudies en systematische reviews over typologieën van volwassen zedendelinquenten systematisch samen te vatten. De onderzoeksvragen omvatten de meest gebruikte wetenschappelijke classificaties van daders, hun profielen en de aanpak van deze daders. Uit de umbrella review volgen typologieën die worden onderscheiden binnen subgroepen zoals plegers van verkrachting, kindermisbruik en seksuele moorden, maar ook vrouwelijke plegers en online zedendelinquenten.
Bron
Weijer, Steve van de, Veroni Eichelsheim, Arjan Blokland & Jan Hendriks (september 2023). Typologieën van plegers van zedendelicten: Een umbrella review. Amsterdam: Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving, 101 pp. https://nscr.nl/app/uploads/2023/09/Typologiee%CC%88n-van-plegers-van-zedendelicten_rapport.pdf
Samenvatting
De onderzoeksvragen die centraal staan zijn: 1) Wat zijn de meest gebruikte, dan wel meest veelbelovende en wetenschappelijk onderbouwde, classificaties van volwassen plegers van zedenmisdrijven die op grond van de literatuur onderscheiden kunnen worden? 2) Wat is bekend over de profielen van de verschillende typen plegers (type delict, motieven, modus operandi, kenmerken van plegers, kenmerken van slachtoffers)? 3) Wat zijn de overeenkomsten en verschillen in de profielen van verschillende typen plegers? 4) Wat kan op basis van de bestudeerde literatuur (vragen 1 t/m 3) gezegd worden over de aanpak van plegers (preventieve maatregelen, behandeling etc.) die passen binnen de onderscheiden typologieën?
Seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld vormen een grootschalig maatschappelijk probleem. Het ‘Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld’ heeft als doel dit gedrag tegen te gaan en de schade te beperken door het snel te signaleren en te stoppen, slachtoffers en hun omgeving steun en hulp te bieden en juist te handelen naar (vermoedelijke) plegers. Het is daarom ook goed een beter beeld te hebben van verschillende typen plegers.
In dit rapport wordt daarom meer inzicht geboden in de kenmerken van verschillende typen plegers van zedendelicten. In de wetenschappelijke literatuur wordt regelmatig onderscheid gemaakt tussen verschillende typen plegers, bijvoorbeeld op basis van de specifieke vorm van zedendelinquentie, kenmerken van het slachtoffer, de relatie tussen pleger en slachtoffers, de modus operandi of het achterliggende motief voor het plegen van zedendelicten. Verschillende typen plegers van zedendelicten worden vervolgens vaak omschreven op basis van individuele, situationele of contextuele risicofactoren en delict kenmerken.
Het classificeren van plegers van seksueel geweld in typologieën helpt wetenschappers om zicht te verkrijgen in mogelijke verschillen tussen typen plegers in achtergrond- en persoonskenmerken en bij het maken van een onderbouwde inschatting van het risico op recidive. Daarnaast kunnen typologieën aanleiding geven voor een gedifferentieerde aanpak van dat recidiverisico. De beschikbare (inter)nationale literatuur over typologieën van plegers van zedendelinquentie laat echter geen eenduidig beeld zien en er ontbreekt een overkoepelend overzicht van typologieën van alle soorten zedendelicten waardoor het inzicht in de verschillen en overeenkomsten tussen verschillende typologieën beperkt blijft. In dit onderzoek is gebruikgemaakt van een umbrella review waarin op systematische wijze de bestaande literatuurstudies en systematic reviews over typologieën van volwassen plegers van zedendelicten is samengevat.
De literatuur kent enkele beperkingen, waaronder de matige kwaliteit van de reviews, een focus op vrijwel uitsluitend Amerikaanse plegers, kleine steekproeven en beperkte aandacht voor bepaalde dadergroepen. Daarnaast zou er in de literatuur meer aandacht moeten zijn voor hoe de typologieën aanknopingspunten kunnen bieden voor gerichtere preventie, behandeling en interventie. Dit rapport biedt inzicht in de complexiteit van zedendelinquenten en benadrukt het belang van een gedifferentieerde aanpak en verder onderzoek om deze problemen effectief te benaderen.
Afsluitend
Een prima rapport van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving: https://nscr.nl/ Een omvangrijk werk want in de umbrella review zijn alle gepubliceerde literatuurstudies en systematic reviews over typologieën van plegers van zedendelicten geanalyseerd die in of na 1990 zijn gepubliceerd. Daarvan was de volledige tekst beschikbaar, zijn in het Nederlands of Engels geschreven en geeft een overzicht van typologieën van volwassen plegers (18 jaar of ouder) van aanranding, verkrachting, ontucht met minderjarigen, kinderpornografie, maar ook online vormen van seksueel geweld, zoals sextortion en grooming.
Helaas wordt in de onderzochte literatuur betrekkelijk weinig gezegd over de aanpak van verschillende typen plegers. Alhoewel in verschillende reviews en studies wel werd ingegaan op mogelijkheden voor behandeling en recidiverisico voor de groep plegers als geheel, wordt dit slechts zelden ook toegespitst op de verschillende typen plegers uit typologieën. Meer algemeen wordt wel gesteld dat wanneer plegers seksueel gedreven worden (i.e., preferentiële plegers) en handelen vanuit seksuele afwijkingen of cognities (parafilieën), zij een hoger recidiverisico hebben en dat deze afwijkingen centraal zouden moeten staan in de behandeling.