Inleiding en context
Goede morgen allemaal op deze dinsdag 28 november 2023. Dit liedje past wel bij de huidige weersomstandigheden: https://www.youtube.com/watch?v=cK5G8fPmWeA&list=RDQMeRZN0GuecRs&index=30 Vandaag als ´kennisparel´ een prima overzicht naar recente ontwikkelingen in het beschikbare onderzoek naar daders en slachtoffers van online criminaliteit. We leven in een gedigitaliseerde samenleving. Dagelijks maken we gebruik van allerlei ICT-toepassingen, van smartphones om snel een betaling te doen tot Skype om met vrienden of collega’s die in het buitenland zijn te communiceren. Ook criminelen maken volop gebruik van de mogelijkheden die digitalisering biedt.
In de regel worden hierbij twee categorieën criminaliteit onderscheiden. Enerzijds zijn er delicten gericht op ICT systemen zelf (cybercriminaliteit), bijvoorbeeld hacken of het platleggen van websites of databases. Anderzijds zijn er delicten waarbij ICT van wezenlijk belang is voor het uitvoeren van het delict (gedigitaliseerde criminaliteit), bijvoorbeeld fraude of stalking via internet. Wat is er de laatste jaren bekend geworden over aspecten van online criminaliteit vanuit de criminologie? Een antwoord daarop wordt gegeven in bijgesloten ´kennisparel´.
Bron
Weulen Kranenbarg, Marleen & Susanne van ’t Hoff-de Goede (november 2023). Online criminaliteit in criminologisch perspectief: Recente ontwikkelingen in het onderzoek naar daders en slachtoffers van online criminaliteit. Tijdschrift voor Criminologie, vol. 65, no. 4, november, pp. 400-419.
Samenvatting
In de eerste kroniek in het Tijdschrift voor Criminologie over cybercrime uit 2017 werd vooral gesproken over wat er nog niet bekend was in dit relatief nieuwe veld: https://tijdschriften.rechtsgebieden.rijks.boomportaal.nl/tijdschrift/tijdschriftcriminologie/2017/3/TvC_0165-182X_2017_059_003_004 Sindsdien hebben cybercriminelen niet stilgezeten en is er ook op het gebied van cyber criminologisch onderzoek zowel in Nederland als internationaal veel gebeurd.
In deze kroniek bespreken we recent en vernieuwend onderzoek naar zowel daders als slachtoffers van online criminaliteit. Op het gebied van daderschap richten we ons vooral op longitudinaal onderzoek en onderzoek naar daderpreventie. Op het gebied van slachtofferschap bespreken we onderzoek naar prevalentie, impact en verklaringen. Hoewel de vorige kroniek alleen over onderzoek naar daders ging, is het volgens de auteurs relevant om ook recente ontwikkelingen op het gebied van slachtofferonderzoek te bespreken.
Daar waar kennis over slachtoffers zes jaar geleden voornamelijk was gebaseerd op klassieke slachtofferenquêtes onder individuen, zijn er nu nieuwe manieren om specifiek slachtofferschap van online criminaliteit te onderzoeken. Zo blijkt dat een groot deel van de slachtoffers geen individuen maar bedrijven zijn. Ook zijn klassieke slachtofferenquêtes lang niet altijd het juiste middel om slachtofferschap goed te begrijpen en zijn hier nieuwe vormen van experimenteel en gedragsonderzoek voor nodig. Op het gebied van slachtofferschap bespreken de auteurs daarom onderzoek naar prevalentie, impact en verklaringen van slachtofferschap van online criminaliteit. Bovendien wordt stilgestaan bij de overlap tussen daderschap en slachtofferschap van online criminaliteit. Ook geven ze een overzicht van onderzoeksthema’s die volgens leden van de ESC (European Society of Criminology) Cybercrime Working Group de komende jaren aandacht moeten krijgen. Ten slotte volgt een discussie waarin ook ons perspectief op toekomstig onderzoek in dit veld aan bod komt.
Afsluitend
Er is dus veel te doen over slachtofferschap van, daderschap en bescherming tegen online criminaliteit. Slachtofferschap zowel onder de bevolking als individuele slachtoffers als onder het bedrijfsleven en de overheid. Sinds 2012 wordt via de zogenaamde Veiligheidsmonitor het individuele slachtofferschap van cybercriminaliteit gemeten: https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatie/2022/09/veiligheidsmonitor-2021 In de Cybersecuritymonitor 2022 wordt een overzicht van de ICT-veiligheidsmaatregelen en –incidenten van Nederlandse bedrijven uitgesplitst naar bedrijfsgrootte en bedrijfstak op basis van diverse bronnen van binnen en buiten het CBS: https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatie/2023/31/cybersecuritymonitor-202 De meeste cijfers gaan over 2022, maar voor sommige cijfers wordt een trensmatig overzicht over de periode 2016–2022 gegeven. Het doel van de monitor is het rapporteren over de meest actuele stand van zaken over de cyberweerbaarheid van bedrijven en huishoudens in Nederland. Dat gebeurt met voornamelijk CBS-cijfers over het aantal cybercrime gerelateerde incidenten en maatregelen die genomen worden om deze incidenten te voorkomen. Verder verwijs ik de lezers ook naar deze relevante CBS publicatie: https://prohic.nl/2023/05/11/555-11-mei-2023-online-veiligheid-en-criminaliteit-2022/
Met de digitalisering van de samenleving groeit de interesse in cybercrime. Gezien de complexiteit en constant veranderende aard van cybercrime, is de totale omvang van cybercrime op dit moment niet bekend. Om toch enig zicht te krijgen op de omvang ervan, is het van belang om allereerst zicht te krijgen op de hoeveelheid misdrijven, waarbij ICT in een rol heeft gespeeld. Dat is nog niet zo eenvoudig. Slechts een klein deel van de relevante delicten kan namelijk uit de huidige registratiemethoden worden afgeleid. Bovenstaande bronnen bieden enig houvast over omvang en ernst van online criminaliteit. Bijgesloten ´kennisparel´ geeft een prima overzicht van het huidige (criminologische) kennisniveau over zowel daders als slachtoffers van online criminaliteit. Er is hier de afgelopen tien jaar sprake van een accumulatie van beschikbare kennis. Daaraan hebben ook Nederlandse onderzoekers flink aan bijgedragen. En dat is weer bijzonder nuttig voor het beleid en de praktijk gericht op het tegengaan van online criminaliteit.
