Inleiding en context

Goede morgen beste ´kennisparellezers´, het is vandaag maandag 18 december 2023. Ik begin met een kerstliedje: https://www.youtube.com/watch?v=KIhIBFPtnoc Vandaag als ´kennisparel´ een onderzoek naar de ontwikkelingen in ernstig geweld door jeugdigen in de periode 2010 tot en met 2021. Om maar met de deur in huist te vallen: er is sprake van een mythe. De vermeende toename van dat geweld blijkt namelijk niet het geval te zijn. Het gaat trouwens sowieso goed met de ontwikkeling van jeugdcriminaliteit in Nederland: https://www.researchgate.net/publication/314371520_PowerPoint_presentatie_Jeugdcriminaliteit_in_Nederland_de_stand-van-zaken_in_2023

Er is in de afgelopen jaren veel aandacht voor ernstige geweldscriminaliteit onder jeugdigen in Nederland. Nieuwsberichten hebben het over verjonging en verharding van de jeugdcriminaliteit en over een toename in ernstig geweld onder jongeren. Zorgen leven er ook in de politiek en onder professionals. In dit onderzoek wordt deze ontwikkeling voor ernstige geweldsdelicten nader bekeken, door te onderzoeken waar en in welke mate ernstig geweld onder jeugdigen plaatsvindt, en in hoeverre zorgen over geweldscriminaliteit onder jongeren terecht zijn. Dit gebeurt aan de hand van de volgende hoofdvraag:

Welke ontwikkelingen doen zich voor in de jaren 2010 tot en met 2021 in (ernstige) geweldscriminaliteit waarbij jeugdigen zijn betrokken?

Deze ontwikkelingen worden onderzocht aan de hand van data over jeugdigen die door het OM of de rechter schuldig zijn bevonden aan een geweldsmisdrijf, evenals aan de hand van gegevens van zelfrapportage van daderschap. In dit rapport wordt soms ook verwezen naar verdachten en ontwikkelingen in aantallen verdachten. Het gaat hierbij dan om jeugdigen die door het OM als verdachte van een ernstig geweldsmisdrijf zijn aangemerkt, waarvan een deel uiteindelijk ook schuldig zal worden bevonden. 

Bron

Beijers, J.E.H, N. Tollenaar & A.M. van der Laan (december 2023). Ontwikkelingen in ernstig geweld door Jeugdigen in de periode 2010 tot en met 2021. Den Haag: Ministerie van Justitie & Veiligheid, Wetenschappelijk Onderzoek en Datacentrum, 68 pp. https://repository.wodc.nl/handle/20.500.12832/3317

Samenvatting

Voor het beschrijven van ontwikkelingen in de geregistreerde geweldscriminaliteit onder jongeren, wordt gebruikgemaakt van het Onderzoeks- en Beleidsdatabase Justitiële Documentatie (OBJD) over strafrechtelijke daders. De selectie van de OBJD-data die voor het onderzoek gebruikt wordt betreft zaken waarin jeugdigen met een pleegleeftijd van 12 tot 23 schuldig zijn bevonden aan één of meerdere geweldsmisdrijven die zijn afgedaan in de periode 2010 tot en met 2021. Er wordt zowel gerapporteerd over absolute aantallen jeugdige strafrechtelijke daders, als relatieve aantallen: het aantal strafrechtelijke daders per 100.000 leeftijdsgenoten. Er wordt daarnaast gerapporteerd over percentages, om aan te geven wat het aandeel van een subpopulatie is ten opzichte van de gehele populatie. Ten slotte wordt ook gerapporteerd over het aantal feiten waarvoor jeugdigen in een jaar veroordeeld zijn.

Het aantal jeugdigen dat door het OM of de rechter schuldig is bevonden aan ernstige geweldsmisdrijven is in de periode 2010-2021 gehalveerd. De algehele geregistreerde jeugdcriminaliteit daalde in de periode echter nog meer. Daardoor kan het lijken dat ernstig geweld een groter probleem is geworden, omdat men een groter percentage jeugdige veroordeelde daders van ernstige geweld ziet ten opzichte van het totaal van jeugdige veroordeelden. Maar ook ernstig geweld onder jeugdigen is over de langere periode dus flink gedaald.

De resultaten in dit rapport laten zien dat het aantal jeugdige strafrechtelijke daders van geweldscriminaliteit is gehalveerd tussen 2010 en 2021. Wel vlakt de daling af in de laatste jaren. Ook valt op dat de daling van het aantal minderjarige strafrechtelijke daders van geweld minder sterk is dan de dalingen bij andere delicten. Deze verschuiving leidt tot een groter percentage daders van geweld onder alle jeugdige strafrechtelijke daders, hoewel het feitelijke aantal daders is afgenomen.

Een van de belangrijkste bevindingen van dit onderzoek is dat de geregistreerde ernstige geweldscriminaliteit onder jongeren is gedaald in de periode 2010 tot en met 2021. Dit contrasteert met mediaberichten van de afgelopen jaren waarin gesproken wordt over verjonging en verharding van de jeugdcriminaliteit. Van verharding lijkt geen sprake, althans, als wordt gekeken naar de langere termijnontwikkeling in het aantal ernstige geweldsdelicten waaraan jeugdigen schuldig zijn bevonden. Evenmin is er sprake van verjonging. De leeftijdsverdeling van jeugdige strafrechtelijke daders van ernstige geweldsdelicten verschuift amper over de jaren.

De auteurs concluderen het volgende.

• Er is een daling in de geregistreerde geweldscriminaliteit onder jeugdigen tussen 2010 en 2021. Door de nog grotere daling in de algehele geregistreerde jeugdcriminaliteit, kan het lijken dat de problematiek heftiger is geworden. Men ziet namelijk onder de jeugdige strafrechtelijke daders een hoger percentage jeugdige veroordeelde daders van (ernstig) geweld. Dit neemt echter niet weg dat ook de geregistreerde geweldscriminaliteit door jeugdigen over de langere termijn is afgenomen. Deze constatering ontbreekt nog weleens in berichtgeving over de actualiteit.
• We zien op de kortere termijn, tussen 2018 en 2021, een afvlakking van de daling in geregistreerd ernstig geweld door jongvolwassen strafrechtelijke daders en zelfs een stijging in het aantal minderjarige strafrechtelijke daders van ernstige geweldsmisdrijven. Of deze laatstgenoemde stijging doorzet is de vraag, zeker gezien het gedaalde aantal jeugdige verdachten van ernstig geweld in 2022. Desalniettemin is het belangrijk de ontwikkelingen in de gaten te houden.
• De stijging in geregistreerd ernstig geweld tussen 2018 en 2021 concentreert zich in het aantal minderjarige mannelijke strafrechtelijke daders van de delicten zware mishandeling en doodslag en in de grote steden. Het overgrote deel van de delicten heeft betrekking op een poging, dus niet het voltooide delict. Het is onduidelijk in hoeverre de stijging te maken heeft met een daadwerkelijke stijging in ernstig geweld, of een grotere focus van de overheid op deze delicten onder minderjarigen in de grote steden. Vervolgonderzoek is nodig om dit uit te zoeken. Een concentratie van de problematiek binnen bepaalde groepen en steden nodigt namelijk wel uit om beleid gericht in te zetten op deze groepen en steden.

Afsluitend

Tja, zo is maar weer eens duidelijk geworden dat berichten in de media en uit de praktijk niet altijd overeenstemmen met de bestaande kennis daarover uit de wetenschap. Over wetenschappelijke kennis gesproken, graag wil ik de ´kennisparelontvangers´ attenderen op de volgende podcast: Matteo Pajonk & Daniël Hofstra (december 2023). Jaap de Waard over zijn kennisparels en de criminologische uitdagingen van de toekomst. De Criminoloog Podcast: https://open.spotify.com/episode/5svehwMH9FPM2Hb8jlLglb Hierin vertel ik over het doel en de achtergrond van de ´kennisparels´ die jullie drie keer per week ontvangen. Ook komt de invloed van bestaande kennis op het justitiebeleid rond criminaliteit en rechtshandhaving aan de orde. Ook komt aan bod hoe de criminaliteit zich de afgelopen 40 jaar heeft ontwikkeld. Uiteraard wordt er ook gesproken over werkzame en niet werkzame interventies op het terrein van criminaliteit en rechtshandhaving en waarom die zo mager gebruikt wordt in beleid en praktijk. En natuurlijk komen ook de Ramones en A Clockwork Orange langs. Tevens ook een anekdote hoe Ad Melkert gecharmeerd raakte van Andy Warhol. Nieuwsgierig? Ga er dan even lekker voor zitten om te luisteren.