Inleiding en context
Beste mensen, het is vandaag woensdag 15 mei 2024. Ik begin met een mooi liedje: https://www.youtube.com/watch?v=ZCOSPtyZAPA De ´kennisparel´ van vandaag valt wat later in jullie mailbox dan gewoonlijk het geval is. Om half elf vanochtend publiceerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de Monitor Brede Welvaart en Sustainable Development Goals 2024. De Monitor Brede Welvaart en de Sustainable Development Goals 2024 beschrijft hoe het gaat met de brede welvaart van de mensen die nu in Nederland wonen, en de mate waarin die ten koste gaat van de brede welvaart van volgende generaties en van mensen in andere landen. Daarnaast wordt beschreven hoe de brede welvaart is verdeeld over bevolkingsgroepen, en ook hoe goed Nederland in staat is om een grote schok op te vangen.
De zevende editie van de Monitor Brede Welvaart en de SDG’s is door het CBS op 15 mei 2024 (Verantwoordingsdag) aangeboden aan de Tweede Kamer. De monitor wordt jaarlijks gepubliceerd op verzoek van het Kabinet, en zal tijdens het Verantwoordingsdebat in de Tweede Kamer worden behandeld. Het Kabinet geeft zelf ook een reactie op de uitkomsten. Het CBS heeft de voortgang op de VN-agenda voor duurzame ontwikkeling (Sustainable Development Goals of SDG’s) en de ontwikkeling van brede welvaart geïntegreerd.
Bron
Centraal Bureau voor de Statistiek (mei 2024). Monitor Brede Welvaart en Sustainable Development Goals 2024. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek, 74 pp. https://www.cbs.nl/item?sc_itemid=3ee0b598-d8b2-4ba8-84ad-2736e6d40377&sc_lang=nl-nl
Samenvatting
Nederland is een relatief sociale en welvarende samenleving. De brede welvaart ‘hier en nu’ gaat echter al jarenlang en steeds meer ten koste van de mogelijkheden voor volgende generaties. Vooral natuurlijk kapitaal daalt in omvang en kwaliteit. Ondanks de geleidelijke verduurzaming van de economie blijft de druk op natuur en klimaat hoog. Daarnaast lijkt een aantal instituties die voor de brede welvaart van volgende generaties nodig zijn, vast te lopen. Ook in de verdeling van de brede welvaart ‘hier en nu’ komen jongvolwassenen er niet gunstig van af. Als de huidige ontwikkelingen zo doorgaan, zal de volgende generatie een lagere brede welvaart bereiken. Dit blijkt uit de Monitor Brede Welvaart en de SDG’s 2024 die het CBS op 15 mei (Verantwoordingsdag) heeft aangeboden aan de Tweede Kame
Brede welvaart betreft de kwaliteit van leven ‘hier en nu’, en de mate waarin deze ten koste gaat van de brede welvaart van latere generaties en van mensen ‘elders’ in de wereld. Uit de monitor van 2024 komt naar voren dat Nederlanders zeer tevreden zijn met het leven en met aspecten daarvan, zoals de woning, de woonomgeving, de balans tussen werk en de hoeveelheid vrije tijd, en het sociale leven. Daarnaast is Nederland in de Europese Unie (EU) een van de landen met de hoogste cijfers voor vertrouwen in anderen, vertrouwen in instituties, sociale contacten en deelname aan verenigingen.
Nederland hoort ook bij de meest welvarende landen van de EU. Het mediaan besteedbaar inkomen van huishoudens heeft een stijgende trend op de middellange termijn. Bovendien wordt het aandeel van economisch kwetsbare groepen in de samenleving, zoals mensen met alleen basisonderwijs of een vmbo-diploma, werklozen, zzp’ers met laag inkomen, en mensen met ernstige, langdurige gezondheidsproblemen, steeds kleiner. De mogelijkheden voor deelname aan de arbeidsmarkt zijn ook groot en groeiend. Er zijn relatief veel vacatures, veel mensen die kunnen werken doen dat ook, en de langdurige werkloosheid is relatief laag en neemt af. In de meest recente jaren stond koopkracht onder druk door sterk gestegen kosten van levensonderhoud. Een aanzienlijke groep mensen maakt zich dan ook veel zorgen over de financiële toekomst. Hoewel het aandeel van kwetsbare groepen in de bevolking afneemt en relatief klein is, gaat het alles bij elkaar genomen nog altijd om honderdduizenden mensen.
Waar economisch, menselijk en sociaal kapitaal min of meer stabiel zijn, blijft het natuurlijk kapitaal dalen in omvang en kwaliteit. De productieprocessen van bedrijven worden geleidelijk duurzamer. Toch hoort Nederland net als in voorgaande jaren bij de EU-landen met de hoogste druk op natuur en klimaat. Zo hoorde Nederland in 2019 bij de EU-landen met de hoogste fosfor- en stikstofoverschotten, en is er geen dalende trend. Een teveel aan fosfor en stikstof heeft negatieve gevolgen voor de kwaliteit van oppervlaktewater en ecosystemen zoals heide, bos en duinen. De milieudruk hierdoor is groot en is de afgelopen jaren nauwelijks verminderd. Dat is vooral zichtbaar in de voortdurende achteruitgang van de biodiversiteit op land en in zoet water en moeras. Dit vormt, naast een verschraling van de leefomgeving, op termijn ook een bedreiging voor de economie, die sterk afhankelijk is van bepaalde diensten die ecosystemen leveren zoals bestuiving en grondstoffen.
Daar komt bij dat een aantal instituties die voor de brede welvaart van volgende generaties nodig zijn, vast lijkt te lopen. De druk op de brede welvaart ‘later’ wordt geleidelijk opgevoerd door vergrijzing, verstedelijking, migratie en andere lange termijnontwikkelingen. Nederlanders zijn steeds minder goed te spreken over de kwaliteit van overheidsregelgeving, de effectiviteit van overheidsbestuur, de rechtsorde en de mate waarin de publieke sector als vrij van corruptie beschouwd wordt. Dat vermindert de slagkracht van de overheid. Ook andere kritieke systemen, zoals de zorg, het onderwijs, de woningmarkt en het pensioenstelsel, zijn kwetsbaar. Er is schaarste aan personeel, huren en verkoopprijzen van huizen stijgen en doorstroming stokt, en de duurzame financiering van pensioenen staat onder druk.
Afsluitend
Brede welvaart is afhankelijk van het goed functioneren van drie grote systemen: de biosfeer die leven mogelijk maakt, de samenleving waarin mensen in onderlinge relaties en interacties vorm geven aan hun leven, en de economie die nodig is voor het voorzien van de belangrijkste materiële behoeften zoals voedsel, kleding en een dak boven het hoofd. Deze drie grote systemen zijn hiërarchisch geordend: zonder biosfeer geen leven, zonder samenleving geen economie.
Wanneer de huidige generatie de beschikbare kapitalen uitput of verslechtert, kan de volgende generatie niet eenzelfde brede welvaart ‘hier en nu’ bereiken. Wanneer het onderling vertrouwen verwatert en de sociale, maatschappelijke en politieke participatie van grote groepen vermindert, wanneer technologie veroudert en infrastructuur wordt verwaarloosd, of wanneer onderwijs niet voor iedereen toegankelijk is en noodzakelijke
vaardigheden niet worden onderwezen, heeft dat onvermijdelijk consequenties voor de volgende generatie. Dat kan betekenen dat het leven anders wordt ingevuld zonder dat de brede welvaart per se lager wordt. Wanneer natuurlijk kapitaal wordt uitgeput, helemaal wanneer dat wereldwijd gebeurt, komt de basis van het menselijk leven in gevaar.
Voor het beleidsterrein van Justitie & Veiligheid zijn vooral de hoofdstukken over veiligheid en aspecten over de samenleving van belang, vandaar deze ´kennisparel´. Het vertrouwen in instituties is hierbij van belang. Het blijkt dat in 2023 van alle instituties het vertrouwen in de rechterlijke macht het grootst is (78 procent). In 2012 was het vertrouwen in de rechterlijke macht nog 69 procent. Het vertrouwen in de politie en het leger was achtereenvolgens 77 procent en 67 procent. In 2012 was dat respectievelijk 68 procent en 59 procent: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2024/20/nederlander-heeft-meer-vertrouwen-in-de-eu-dan-in-de-tweede-kamer En dat is weer goed nieuws voor iedereen die binnen het beleidsterrein van criminaliteit en rechtshandhaving werkzaam is. Daar kunnen onze politici nog wat van leren want die krijgen qua vertrouwen een ruime onvoldoende van de Nederlandse bevolking, slechts 24 procent heeft vertrouwen in deze beroepsgroep. Ben benieuwd hoe dat vertrouwen zich gaat ontwikkelen met het nieuwe Kabinet dat vandaag hoogst waarschijnlijk groen licht krijgt.