Inleiding
´Look at mother nature on the run in the 1970’s´ (Neil Young, 1970). Goede morgen allemaal op deze woensdag 6 november 2024. Iets later dan normaal vanwege de Amerikaanse toestanden in het kader van de verkiezingen aldaar. Ik heb bijgesloten ´kennisparel´ daarom snel moeten opduiken. Afijn, hoogst waarschijnlijk gaat Trump op voor een tweede greep naar de macht. Ik begin dan maar met een vrolijk liedje om de stemming erin te houden: https://www.youtube.com/watch?v=JrdEMERq8MA Maar goed, nu naar de ´kennisparel´ van vandaag. Die betreft het gisteren verschenen Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit 2024.
De Strategische Milieukamer (SMK) is opdrachtgever van het Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit. In de SMK zijn onder voorzitterschap van het Openbaar Ministerie de belangrijkste spelers voor de strafrechtelijke aanpak van milieucriminaliteit vertegenwoordigd; de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA), de politie en de Omgevingsdiensten. Om milieucriminaliteit effectief te bestrijden is het noodzakelijk om te weten waar dreigingen zich voordoen. Daarom wordt minimaal iedere 4 jaar een Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit opgesteld. In deze speciale editie zoomden de onderzoekers van ILT-IOD en de politie in op twee criminele fenomenen: verdieping op kunststofafval en een verkenning van veranderende klimaatwetgeving.
Deze speciale editie ‘Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit 2024’ is onderdeel van een reeks fenomeenonderzoeken naar de verschillende landelijke geprioriteerde veiligheidsthema’s van de politie, waaronder drugs, excessief geweld en online fraude en milieucriminaliteit. Deze fenomeenonderzoeken helpen de politie bij het maken van strategische keuzes.
Bron
Neve, Rudie, Monique Hamerslag, Willemijn Holthuis, Elise Schutte, Vanessa Schwegler, Margo Verbaarschot & Viktor Wildeboer (november 2024). Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit 2024: Een ‘special’ over kunststofafval en klimaatmaatregelen. Driebergen: Politie Nederland, 131 pp. https://www.politie.nl/nieuws/2024/november/4/02-oostnl-criminele-risicos-in-kunststofafvalketen-en-klimaatregels-blootgelegd.html
Samenvatting
Milieucriminaliteit is niet alleen een probleem voor de natuur, maar ook een zorgwekkend veiligheidsprobleem dat onze gezondheid en welvaart bedreigt. In een speciale editie van het Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit waarschuwen onderzoekers van de Inlichtingen- en Opsporingsdienst van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT-IOD) en de politie voor criminele praktijken die zich binnen de kunststofafvalketen en rondom klimaatregels manifesteren. Milieuvervuiling tast onze samenleving en leefomgeving aan. Investeringen om te verduurzamen zijn harder nodig dan ooit.
Criminaliteit in de kunststofafvalketen
Nederland is een belangrijke speler in de wereldwijde handel in kunststofafval. Onderzoekers van ILT-IOD hebben ontdekt dat in elke schakel van de kunststofafvalketen, van productie tot verwerking, criminele activiteiten voorkomen.
Gevaar voor milieu en gezondheid
De groei van kunststofafval en strengere importregels leiden er onder andere toe dat criminelen afval illegaal exporteren naar andere landen. Als het afval in deze landen niet juist wordt verwerkt, leidt dit tot risico’s voor het milieu en de gezondheid. Zo kunnen bij een onjuiste verwerking kankerverwekkende stoffen vrijkomen.
Financieel aantrekkelijk
Handelaren en tussenpersonen spelen een belangrijke rol bij milieucriminaliteit. Ze kunnen afval onder valse voorwendselen vervoeren en zijn vaak moeilijk te controleren. Vooral kleine handelaren zonder opslagruimte hebben veel vrijheid. Er zijn ook aanwijzingen dat illegale afspraken worden gemaakt over de verwerking van problematisch afval en het verkrijgen van subsidies voor recycling.
Tegelijkertijd is deze vorm van criminaliteit financieel aantrekkelijk. Verwerkers krijgen direct geld van de producent voor de afvalverwerking. Voordat het afval verwerkt is, is de buit al binnen. De verleiding is vervolgens groot om het afval zo goedkoop mogelijk te verwerken. Met als gevolg een toename van de risico’s voor het milieu en de gezondheid.
Criminaliteit als gevolg van veranderende klimaat wet- en regelgeving
Met nieuwe wet- en regelgeving proberen overheden klimaatveranderingen en de gevolgen daarvan continu te verminderen. De onderzoekers van de politie voorzien dat deze veranderingen leiden tot meer (nieuwe) vormen van milieucriminaliteit. Als voorbeeld brengen zij de nieuwe ontbossingsverordening en de strengere regels rondom F-gassen in kaart.
Nieuwe ontbossingsverordening
Per 30 december 2024 gaat de nieuwe Europese ontbossingsverordening in. Deze komt in de plaats van de houtverordening en richt zich op meer producten dan voorheen. Dit zorgt voor een grotere kans op illegale handel van producten die ontbossing veroorzaken, zoals koffie, chocolade en vlees.
Strengere regels F-gassen
Ook zijn er onlangs strengere Europese regels gekomen voor gefluoreerde broeikasgassen (F-gassen). Dit zijn kunstmatige koudemiddelen die gebruikt worden in koelkasten en airconditionings. Ze zijn veel schadelijker voor het klimaat dan CO2. De nieuwe Europese regels zorgen ervoor dat er steeds minder van deze stoffen op de markt gebracht mogen worden. Toch blijft de vraag hoog, wat hoogstwaarschijnlijk leidt tot een toename van illegale handel in deze stoffen. Experts schatten dat een derde van de totale omzet van F-gassen nu al illegaal is.
Aanbevelingen voor toezicht en handhaving
Het rapport benadrukt de noodzaak van effectief toezicht en handhaving. De huidige versnippering van toezicht in de afvalbranche en de complexe netwerken van de handel maken het moeilijk om illegale activiteiten op te sporen. Er is dringend behoefte aan betere samenwerking en informatie-uitwisseling tussen verschillende instanties, zowel nationaal als internationaal.
Oproep tot actie
Daarnaast roepen de onderzoekers opsporingspartners op om actief te gaan monitoren op signalen van bovengenoemde (nieuwe) vormen van milieucriminaliteit én om voortijdig in te grijpen bij overtredingen.
Afsluitend
Schade aan het milieu door menselijk handelen is een urgent maatschappelijk probleem dat misschien wel meer dan ooit in de publieke belangstelling staat. Het belang van een gezond milieu, het beschermen van de biodiversiteit en het tegengaan van de opwarming van de aarde worden inmiddels door de meesten als evident gezien. Er bestaat in toenemende mate wetenschappelijke, maatschappelijke en politieke consensus dat deze problemen een van de belangrijkste uitdagingen zijn voor Nederland, Europa en de wereld in de komende tijd. De handhaving van milieuwetten en voorschriften is hierbij van groot belang. Het overtreden van wet- en regelgeving door bedrijven, organisaties en individuen leidt tenslotte tot schade aan het milieu.
Schade aan het milieu door menselijk handelen staat misschien wel meer dan ooit in de publieke belangstelling, via Urgenda, Tata Steel en Chemours. De handhaving van milieuwetten en voorschriften is van groot belang om schade te voorkomen: aan de natuur, aan de gezondheid van burgers en aan de economie. Toch is er al jaren sprake van een ondergeschoven kindje waar het om de (beleidsmatige) aanpak van milieucriminaliteit gaat. Ons milieu kan niet langer wachten op een echt effectief beleid om de daar gepleegde criminaliteit te reduceren en te voorkomen.
Eerder verstuurde ik deze ´kennisparels´ over de aanpak van milieucriminaliteit: https://prohic.nl/2021/07/01/233-1-juli-2021-handhaven-in-het-duister-de-aanpak-van-milieucriminaliteit-en-overtredingen-deel-2/ Het door de Algemene Rekenkamer in juli 2021 uitgebrachte rapport Handhaven in het duister: De aanpak van milieucriminaliteit en –overtredingen, deel 2 liegt er niet om: de aanpak is ontoereikend. Al jaren is er sprake van een ondergeschoven kindje waar het om de (beleidsmatige) aanpak van milieucriminaliteit gaat. Zijn hier inmiddels lessen uitgetrokken?
Wel een aantal maar ook niet al te veel concluderen Victor van der Geest, Joost van Onna en Johan van Wilsem in deze eerder verzonden ´kennisparel´: https://prohic.nl/2023/12/14/640-14-december-2023-milieu-criminaliteit-schade-en-aanpak/ Er blijven rond milieucriminaliteit vele vragen resteren. Welke aanpak is effectief bij natuurlijke personen? Wat is er nodig om de recidive bij veelplegers omlaag te brengen? In hoeverre is het bij toezicht juist effectief om onaangekondigde milieu-inspecties af te leggen? Wat is het effect van informele maatregelen, zoals gesprekken met het bestuur van een overtredend bedrijf? Vragen die niet alleen voor wetenschappelijk onderzoek van belang zijn, want de antwoorden erop leveren ook richting op voor een doeltreffend en consequent optredende overheid. Maar nog meer belangrijk zijn die antwoorden om latere generaties te behoeden voor een onherstelbare beschadiging van het milieu, dat zou pas echt een ramp zijn.
Hopelijk dat bijgesloten ´kennisparel´ van vandaag nieuwe inzichten biedt om daadwerkelijk de aanpak van milieucriminaliteit verder serieus vorm te geven. Alleen door de aanpak met de mond te belijden gaat geen zoden aan de dijk zetten. Het is inderdaad één minuut over twaalf.
