Inleiding en context
Goede morgen allemaal op deze dinsdag 2 januari 2024! Een brandnieuw jaar dus hoop ik dat jullie allemaal veel moois gaan meemaken en vooral van een goede gezondheid kunnen genieten. Maar meer belangrijk, een hopelijk meer vreedzaam jaar dan het jaar 2023. Ik begin ook in 2024 traditiegetrouw met een liedje: https://www.youtube.com/watch?v=ztZI2aLQ9Sw Inderdaad, waar is een oorlog goed voor? Over oorlogen gesproken, de zogenaamde ´oorlog tegen drugs´ wordt in veel landen toegepast. Er bestaan echter grote vraagtekens of een dergelijke ´oorlog´ effectief is. Die vraag staat op 26 januari a.s. centraal tijdens een door de gemeente Amsterdam te organiseren ééndaagse conferentie onder de titel ´Dealing with Drugs: Cities and the quest for regulation´: https://dealingwithdrugs.evenementenorganisatie-amsterdam.nl/
Illegale drugshandel vormt een aanzienlijke bedreiging voor steden over de hele wereld. In Nederland bedreigt het volgens sommige politici onze rechtsstaat. Ook Amsterdam kampt met moorden bij daglicht, explosies, vergismoorden en dodelijke aanvallen op advocaten en journalisten. De meedogenloosheid waarmee deze misdaden plaatsvinden is schokkend te noemen. Steden over de hele wereld worden geconfronteerd met soortgelijke uitdagingen. Decennia lang wordt er al een mondiale oorlog tegen drugs gevoerd. De effectiviteit hiervan is echter onvoldoende gebleken: de productie en consumptie van drugs blijven stijgen, illegale geldstromen blijven bestaan, drugsgeweld blijft een dagelijkse realiteit, mensenrechten worden geschonden en opeenvolgende generaties jongeren worden meegesleept in de drugscriminaliteit.
In Amsterdam wordt gepleit voor een realistisch drugsbeleid. De conferentie is een eerste stap in die richting. Door gesprekken aan te gaan met internationale experts, ervaringsdeskundigen, belangenverenigingen en wetenschappers wil men verder gaan dan de vraag of regulering alleen een oplossing kan zijn. Tijdens de conferentie zal een keur aan sprekers alternatieve benaderingen verkennen, worden internationale ervaringen toegelicht en wordt systematisch in kaart gebracht welke rol steden kunnen spelen bij de aanpak van drugscriminaliteit. De ´kennisparel´ van vandaag betreft een strategische verkenning naar trends en ontwikkelingen op de nationale en internationale drugsmarkt waarbij de focus op de situatie in Amsterdam ligt. Die ´parel´ dient als achtergrondstudie voor de conferentie van 26 januari a.s.
Bron
Middelkoop, Donna, Donna Middelkoop, Maurijn Rezvani, Marieke Hoffman & Marike ter Linden (december 2023). Drugscriminaliteit richting 2035: Strategische verkenning naar trends, ontwikkelingen en handelingsperspectief. Amsterdam: Gemeente Amsterdam, Stedelijk strategieteam, 50 pp. https://www.amsterdam.nl/dealingwithdrugs/
Samenvatting
Georganiseerde drugscriminaliteit heeft grote invloed op Amsterdam en Nederland zoals bekend. In de stad worden de effecten van deze grootschalige georganiseerde misdaad zichtbaarder. Amsterdammers zijn de afgelopen jaren geconfronteerd met toegenomen wapengeweld en schokkende liquidaties. Georganiseerde misdaad zelf is de afgelopen decennia flink veranderd van aard en karakter. Maar wat kunnen we de komende 10+ jaar verwachten? Wordt de drugseconomie nog groter? Wat wordt de rol van crypto? Wat is de invloed van digitalisering? We hebben geen glazen bol. Toch kunnen we op basis van verschillende bronnen een inschatting maken van de ontwikkelingen die op de stad afkomen. Vervolgens formuleren we vier belangrijke denkrichtingen voor een toekomstbestendige aanpak van drugscriminaliteit.
Georganiseerde misdaad wordt vanuit de gemeente bekeken vanuit het frame: geld, geweld en kwetsbare wijken. De auteurs laten deze indeling in dit rapport los om vanuit een open blik naar de toekomst te kijken. De onderwereld spiegelt altijd de bovenwereld. De drugsindustrie kan gezien worden als een economische sector – die opereert in een markt, met financiële structuren, organisatiemodel en maatschappelijke beïnvloeding. Langs deze onderdelen verkennen de auteurs hoe georganiseerde drugscriminaliteit zich de komende jaren naar verwachting zal ontwikkelen en wat dit betekent voor criminaliteitsbestrijding en preventie.
Tot in de verre toekomst zal Nederland een aantrekkelijk land blijven voor drugscriminaliteit door de infrastructuur, ICT en ligging. Uit rioolwateranalyses blijk dat het gebruik is de afgelopen jaren flink is toegenomen. Drugs online en via de app bestellen is steeds makkelijker en anoniemer. De Nederlandse drugshandel is nu al ruim meer dan de multinationale omzet van Heineken. Conservatieve schattingen lopen uiteen van 10 tot 50 miljard. Meer dan 90 procent hiervan is bestemd voor het buitenland. Al deze factoren bij elkaar opgeteld leiden tot de conclusie dat de drugseconomie –en daarmee de aantrekkingskracht van het grote geld –de komende tien jaar blijft groeien.
Ondergronds bankieren blijft de belangrijkste manier om geld te verplaatsen. De komende jaren wordt crypto steeds belangrijker en dreigt –afhankelijk van wereldwijde adoptie –dominant te worden. De Amsterdamse vastgoedsector blijft kwetsbaar voor crimineel geld, dat via trustconstructies in het buitenland wordt witgewassen. Vooraf kan de gemeente nauwelijks voorkomen dat criminelen geld witwassen via vastgoed of een pand misbruiken voor criminele doeleinden. Hoewel er de afgelopen jaren steeds meer aandacht is voor het frustreren van criminele geldstromen in de opsporing en bij de gemeente, zal het lastig blijven dit effectief aan te pakken. De opsporing kampt met grote tekorten en financiële onderzoeken zijn tijdrovend. Daarbij worden partijen begrensd in hun mogelijkheden tot samenwerking en gegevensdeling door privacywetgeving. De komende jaren zal het privacy debat i.r.t. gegevensdeling naar verwachting steeds prominenter worden.
De omvang van drugscriminaliteit is moeilijk te bepalen, maar geschat wordt dat in Amsterdam nu minimaal 10.000 jongeren kwetsbaar zijn om in de drugscriminaliteit te belanden. Dit aantal zal de komende jaren naar verwachting toenemen door –afhankelijk van overheidsbeleid –stijgende armoede en tekorten in de jeugdzorg. Kinderen die opgroeien in een criminele familie lopen groter risico om zelf in de criminaliteit te belanden. Veel kwetsbare jongeren wantrouwen de overheid en instanties. Hierdoor bereiken overheidsinterventies die jongeren moeten behoeden voor een carrière in de drugscriminaliteit hen vaak niet. De inzet van meer jongerenwerkers kan leiden tot een minder groot beroep op jeugdzorg en kan jongeren bereiken met weinig vertrouwen in de overheid. Jongerenwerkers zijn vaak beter aangesloten bij de (online) leefwereld van de jongeren in kwestie. De toenemende rol van de online leefwereld van jongeren vormt een katalysator om in de(drugs)criminaliteit te belanden.
Doordat de drugseconomie in omvang sterk toeneemt, groeit ook de druk op bovenwereld. Want hoewel criminaliteit over het algemeen daalt, richt dreiging en geweld vanuit het drugsmilieu zich in toenemende mate op rechtsstaat gerelateerde beroepsgroepen. Ambtenaren en personeel van samenwerkingspartners zijn steeds angstiger om geïntimideerd te worden en zullen minder vaak bereid zijn signalen te melden. Corruptie is binnen de gemeente een blinde vlek, terwijl o.a. de Rijksrecherche signaleert dat het corrumperen van ambtenaren binnen verschillende overheidsinstanties een verdienmodel is geworden als gevolg van de groeiende drugseconomie. Het gaat onder andere om persoonsgegevens, kentekens, woonadressen en bedrijfsnamen, waarmee bijvoorbeeld tegenstanders onder druk worden gezet. Ambtenaren zijn zich vaak onbewust van de corruptiegevoeligheid van bepaalde informatie.
Afsluitend
Bijgesloten ´kennisparel´ schetst een nogal somber beeld waar het de komende tien jaar mogelijk naar toe gaat met de drugscriminaliteit, primair in Amsterdam. Het is daarom mooi dat de gemeente Amsterdam het initiatief heeft genomen om bovengenoemde conferentie op 26 januari a.s. te organiseren. Het is dan te hopen dat er oplossingen worden aangedragen om de beschreven ontwikkelingen om te buigen. Hierbij is het dan ook nuttig om ook kritisch naar het eigen (gemeentelijke) beleid te kijken van de afgelopen decennia. Vaak wordt daaraan voorbijgegaan. Op welke wijze verschaft de overheid zelf kans aan georganiseerde misdaad? Ik verwijs de geïnteresseerde lezers daarom graag naar deze ´kennisparel´, ´Onbedoeld ondermijnen: Verkennend onderzoek naar de wijze waarop de Nederlandse overheid onbedoeld de georganiseerde drugscriminaliteit kan faciliteren´: https://prohic.nl/2023/05/10/554-10-mei-2023-onbedoeld-ondermijnen-verkennend-onderzoek-naar-de-wijze-waarop-de-nederlandse-overheid-onbedoeld-de-georganiseerde-drugscriminaliteit-kan-faciliteren/
Medio vorig jaar hield ik over het onderwerp ´Onbedoelde criminogene effecten van overheidsbeleid´ een presentatie. Naar mijn menig biedt deze presentatie ook ´food for thought´ voor de deelnemers aan de conferentie op 26 januari a.s.: https://www.researchgate.net/publication/370996344_Geen_kansen_bieden_aan_georganiseerde_criminaliteit_Onbedoelde_criminogene_effecten_van_overheidsbeleid Ten slotte, ik hoop jullie ook in 2024 weer op maandag, dinsdag en donderdag van verse kennis te voorzien op het brede terrein van criminaliteit en rechtshandhaving. Kennis zowel vo0r beleid als praktijk.
