Inleiding en context
Dinsdagochtend 24 november 2020, de eerste kerstbomen staan alweer opgetuigd te pronken in diverse (huis)kamers. Ik geef toe, ook ik ben alweer naar de onvolprezen Praxis geweest om een mooie Nordmann A-kwaliteit aan te schaffen. Die staat nog ingepakt in mijn achtertuin, pas na 5 december mag ik hem van mijn vrouw in onze warme woonkamer een plek geven. Maar nu naar de realiteit van het beleid en de aanpak van criminaliteit en rechtshandhaving. Vandaag een mooie, op basis van beschikbare kennis, gemaakte handreiking hoe en op welke wijze effectief en probleemgericht te werken bij de aanpak van zogenaamde High Impact Crime. Het betreft een handreiking die is gemaakt in het kader van een Europees subsidieproject Cutting Crime Impact: https://www.cuttingcrimeimpact.eu/
Bijgesloten handreiking maakt deel uit van een groter project, op deze site is meer achtergrondinformatie te vinden: https://prohic.nl/ De aanpak in Nederland van woninginbraken, overvallen, straatroof en geweldsdelicten (high impact crimes, (HIC)) gaat de goede kant op. Bij al deze delicten is vaak sprake van een grote impact op het slachtoffer en diens omgeving. De aanpak is een combinatie van slachtoffergerichte, situationeel en dadergerichte preventieve en repressieve maatregelen. Ook de aanpak van heling maakt onderdeel uit van de HIC-aanpak. Onderstaande tabel laat de ontwikkeling zien van de verschillende HIC-delicten over de jaren 2009 – 2019. Een mooi resultaat lijkt mij.
Bron
Dijk, Bram van, Hester van Dijk-de Waal, Ruud van Es, Evert Janssen, Armando Jongejan, Bianca Kreuning, Marian Krom, Paul van Soomeren, Bart Venrooij, Peter Versteegh & Jaap de Waard (November 2020). Probleemgericht werken aan High Impact Crime: Een handreiking voor Gemeenten, Politie en OM. Amsterdam: DSP-Groep, 83 pp. https://prohic.nl/handreiking-prohic/
Samenvatting
Inbraken, overvallen en straatroven zijn ernstige feiten met grote gevolgen voor de slachtoffers. Dit soort High Impact Crime (HIC) werkt ontwrichtend en jaagt ook het onveiligheidsgevoel in de samenleving op. Er moet dus iets aan gedaan worden en daarin spelen politie, gemeenten en openbaar ministerie (OM) een belangrijke rol. Maar ook samenwerking met bewoners en ondernemers is essentieel. Zij zitten niet alleen met de ellende, maar weten ook als beste wat er speelt in de buurt, of in de winkelstraat en op het bedrijventerrein. Het zijn, met de driehoek politie-gemeente-OM, de specialisten die lokaal kunnen nagaan wat precies het probleem is en hoe dat probleem het beste kan worden aangepakt.
Deze aanpak is bewezen effectief: in de afgelopen jaren zijn inbraken, straatroven en overvallen flink verminderd. Er is dus sprake van een positieve ontwikkeling. Maar die trend kan zo maar weer veranderen en bovendien zijn de problemen op sommige plekken en in sommige buurten helemaal niet minder geworden. Beleidsmensen en uitvoerders mogen daarom zeker nog niet tevreden achteroverleunen en overgaan tot de orde van de dag. High Impact Crime blijft aandacht vergen. Deze handreiking geeft op een praktische wijze aan hoe samen – politie, gemeente, OM, bewoners en ondernemers – iets gedaan kan worden aan High Impact Crime. Dat begint altijd met een goede, degelijke analyse en gezamenlijke vaststelling van wat nu precies het probleem is ter plekke. Alleen zo wordt de op zo’n analyse gebaseerde gezamenlijke aanpak effectief.
De doelgroep voor deze handreiking is een vitale coalitie van de lokale driehoek – de burgemeester, politieleiding en het OM met hun ambtelijke ondersteuners en uitvoerders. Ook instellingen en burgers uit het maatschappelijk middenveld, waarmee bij de aanpak van HIC nauw wordt samengewerkt, kunnen van de handreiking gebruik maken. Deze handreiking richt zich vooral op de mensen die met een been in de uitvoering staan en met het andere been in het beleid. ‘Samen aan de slag gaan’ klinkt logisch en simpel, maar blijkt in de praktijk vaak helemaal niet zo eenvoudig. Het gaat immers om verschillende stakeholders die deels andere belangen en interesses hebben, en een andere bedrijfscultuur en organisatiestructuur kennen. Het zijn verschillen die samenwerking in de weg kunnen zitten. Deze handreiking
geeft daarvoor oplossingsrichtingen en tips. Een aanpak die bewezen effectief is zo blijkt uit bovenstaande tabel: in de afgelopen jaren zijn inbraken, berovingen en overvallen significant verminderd.
Afsluitend
Wat is het toch mooi om regelmatig ook goed nieuws te laten horen vanuit het ministerie van Justitie & Veiligheid. De positieve ontwikkeling rond de ontwikkeling van HIC-delicten is daar een mooi voorbeeld van. Uiteraard blijft een vinger aan de pols noodzakelijk. Want de paradox van een succesvolle aanpak ligt op de loer. Die paradox is dat succesvolle projecten binnen een korte periode weer verloren kunnen gaan. De les die hieruit geleerd moet worden is dat werkzame preventieve en repressieve aanpakken onderhoud vergen. Wanneer maatregelen succesvol blijken te zijn, bestaat vaak bij beleid en de uitvoerders de reactie om zich terug te trekken. Het criminaliteitsprobleem is weer tot een aanvaardbaar niveau terug gebracht, dus kunnen de (financiële) investeringen teruggedraaid worden. Hierdoor komen problemen die zich voor de toegepaste investering voordeden binnen een korte periode weer terug.
Een voorbeeld hiervan is het veiligheidsbeleid binnen het openbaar vervoer. Medio jaren ’80 werd hier zwaar in geïnvesteerd via een gefocuste aanpak om de sociale veiligheid binnen het openbaar vervoer te bevorderen. Het beleid bleek uitermate succesvol te zijn. Echter, de investeringen in de succesvolle maatregelen werden langzamerhand teruggedraaid. Na verloop van tijd was het probleem weer even ernstig en omvangrijk als voor de preventieve ingreep. Het gevolg hiervan was dat een kleine 10 jaar later opnieuw een zogenaamd deltaplan sociale veiligheid in het openbaar vervoer opgezet moest worden. Weer tien jaar later werd weer uitvoering gegeven aan het Aanvalsplan Sociale Veiligheid Openbaar Vervoer (in kader van Veiligheidsprogramma). Oorzaak: het niet meer uit voeren van de succesvolle maatregelen had tot gevolg dat in zeer korte tijd eenzelfde situatie ontstond als daarvoor. Meer voorbeelden hiervan zijn de aanpak van commerciële overvallen, de aanpak van geweld tegen functionarissen met een publieke taak, en de aanpak van woninginbraak. De les die hieruit geleerd moet worden is dat werkzame maatregelen in leven moet worden gehouden. Uiteraard moet ieder pakket van maatregelen na verloop van tijd bijgesteld of aangevuld worden, maar het rigoureus stoppen met maatregelen kan zeer negatief uitpakken. De vergelijking met een patiënt die plotseling afgesloten wordt van een infuus kan hierbij worden gemaakt. Via ’drip feeding’ moeten succesvolle maatregelen in leven worden gehouden. Centrale overheden spelen hierbij een belangrijke rol. Zij hebben de taak om succesvol en voorbeeldig gebleken preventief beleid in stand te houden. Dit kan deels door het verstrekken van aanmoedigingssubsidies, via aandachttrekkende publicaties in vakbladen, en door het verstrekken van kennis en informatie over succesvolle aanpakken.
